Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

органлари инсон ҳуқуқлари бўйича универсал конвенцияларда албатта 
мустаҳкамланиши шарт бўлган таркибий тузилмаларга айланди. Конвенция­
лар базасида ташкил этилган халқаро назорат органлари (Ирқий камситишлар-

---

108
ни тугатиш қўмитаси, Инсон ҳуқуқлари бўйича қўмита, Қийноққа қарши қўмита, 
Бола ҳуқуқлари бўйича қўмита) давлатлардан уларниинг қонунчилиги конвен-
ция қоидаларига мувофиқ келиши тўғрисида маърузаларни тегишли даврлар 
мобайнида тақдим этишни талаб этиш ҳуқуқи берилди, айримлари эса, тегиш-
ли конвенция ларда кўзда тутилган инсон ҳуқуқларини бузган давлатга нисбатан, 
фуқаронинг давлатга нисбатан индивидуал шикоятини кўриб чиқиш ва бузил-
ган ҳуқуқларини тиклаш бўйича давлатларга тавсияномаллар чиқариш вакола-
ти берилди.
Минтақавий конвенцияларда, конвенциялар қоидалари бузилган тақдирда 
давлатнинг давлатга нисбатан ва индивиднинг давлат устидан берадиган 
шикояти ни кўриш ҳуқуқи бўлган Инсон ҳуқуқлари бўйича судни ташкил 
этишни кўзда тутиб, янада самаралироқ механизм яратилди. Қайд этиш керак-
ки, Суднинг қарорлари давлат учун мажбурий ҳисобланади.
Шундай қилиб, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг халқаро механизми-
нинг мавжудлиги давлатлар томонидан инсон ҳуқуқларига риоя қилиш бўйича 
қўшимча кафолатларни яратишга қаратилгандир
1
.
Умумэътироф этилган инсон ҳуқуқларини амалга ошириш бўйича халқаро 
механизм яратилиши бу соҳада халқаро тартибга солишда эришилган энг кат-
та ютуқлардан бири ҳисобланади.
8.2. Инсон ҳуқуқларини халқаро ҳимоя қилиш механизми бўйича
БМТ тузилиши
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича БМТ тузилишига нафақат унинг 
Низомида кўрсатилган асосий ва ёрдамчи органлари, шунингдек улар ораси-
даги ўзаро муносабатлар тамойили ҳам киради.
Халқаро органлар фаолияти ва уларни мувофиқлаштириш БМТ тизи-