Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ КАФОЛАТИНИНГ 
ХАЛҚАРО МЕХАНИЗМИ
8.1. Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш халқаро механизмининг 
умумий таснифи 
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш халқаро механизми, мазкур соҳада 
давлат лар ўртасидаги муносабатларни ўз ичига олади ҳамда инсоннинг 
шахс ий ҳаётини ҳимоя қилади ва муҳофаза этади. Улар келиб тушган хабар, 
мурожаатлар ва инсон ҳуқуқларининг бузилиши бўйича бошқа маълумотлар-
ни кўриб чиқиш тартиби, услублари, текширув ўтказиш ҳамда қабул қилинган 
қарорлар тўғрисидаги таклифлар беришдан иборатдир. Халқаро механизм инсон 
ҳуқуқларини ҳимоя қилиш назорат қилувчи махсус тузилмаларни (инсон ҳуқуқлари 
бўйича халқаро судлар, қўмиталар, комиссиялар, ишчи гуруҳлар, махсус маъру-
зачиларни қамраб олган ҳолда халқаро ташкилотлар) ўз ичига олади. Бир назорат 
орган доирасида турли процедуралардан фойдаланиш мумкин. Назорат қилувчи 
органлар таркибига кирувчи шахслар маълум бир давлат вакили бўлиши мумкин, 
аммо улар кўпинча мустақил фаолият юритадилар, яъни, улар (судъялар, махсус 
маърузачилар, экспертлар) ўз давлатларидан топшириқ олмайдилар ва ўз фаоли-
ятлари бўйича давлатлари олдида жавобгар эмасдирлар.
Инсон ҳуқуқлари ва шахсий ҳаётни муҳофаза қилиш бўйича халқаро про-
цедураларни ахборот йиғиш услублари ва манбаларини қуйидаги тоифалар-
га бўлиш мумкин:
биринчидан, давлатларнинг инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги 
мажбуриятлари бажарилиши ҳақидаги маърузаларини халқаро ташкилот 
ва бошқа органларда кўриб чиқиш;
иккинчидан, давлатларнинг бир–бирига нисбатан бундай мажбуриятлари-
ни бузилиши бўйича тушган ариза ва шикоятларни кўриб чиқиш;
учинчидан, у ёки бу давлат томонидан алоҳида шахслар, гуруҳлар ва нодавлат 
ташкилотлар ҳуқуқларининг бузилиши бўйича берилган индивидуал шикоят 
ва аризаларни кўриб чиқиш;
тўртинчидан, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва шаҳсий ҳаётни муҳофаза 
қилиши бўйича қонун бузарликларни ўрганиб чиқиш.