Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

Маҳбуслар билан муомала қилишнинг минимал стандарт қоидалари 
1955 йилдаги БМТнинг Жиноятчиликни олдини олиш ва ҳуқуқбузарлар 
билан муомала қилиш бўйича биринчи Конгрессида қабул қилинган.
1971 йил БМТ Бош Ассамблеяси иштирокчи давлатларга ушбу қоидаларни 
пенитенциар ва ахлоқ тузатиш идораларни бошқаришда самарали қўллаш 
ҳамда уларни миллий қонунчиликка татбиқ этиш масаласини ижобий ҳал 
қилишни тавсия этган.
1976 йил Бош Ассамблея Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ)га 
Ушлаб туриш ва қамоқда сақланишнинг ҳар қандай шаклларига дучор бўлган 
шахсларни ҳимоя қилиш учун тиббий этика Кодексининг лойиҳасини ишлаб 
чиқишни таклиф этди. 1982 йили ЖССТ, Халқаро илмий тиббий ташкилот-
лар Кенгаши ва Халқаро тиббий ассамблея кўмагида Бош Ассамблея Тиббий 
этика тамойилларини ишлаб чиқиб, қабул қилди. Ушбу Тамойиллар тиб-
биёт ходимлари, айниқса, шифокорларнинг ушлаб турилган ва қамоқда 
сақланаётган шахсларни қийноқ ва муомала ва жазолашнинг бошқа 
шафқатсиз, ғайриинсоний ёки инсон шаъни ва қадр-қимматини камси-
тувчи турларидан ҳимоя қилишдаги ролига тааллуқлидир.
1983 йили Бош Ассамблея барча ҳукуматларни тиббиёт ходимлари, ушлаб 
туриш ва қамоқда сақлаш ҳуқуқига эга идоралар ходимлари томонидан маз-
кур Тамоилларга риоя қилинишини таъминлашга чақирди.
1985 йили БМТнинг Жиноятчиликни олдини олиш ва ҳуқуқбузарлар билан 
муомала қилиш бўйича Еттинчи Конгресси вояга етмаганларга нисбатан 
судловни амалга ошириш бўйича БМТнинг Минимал стандарт қоидалари 
ёки “Пекин қоидалари”ни тайёрлади ва Бош Ассамблеяга қабул қилиш учун 
тавсия этди. Ушбу Қоидалар жавобгарликка тортиш мумкин бўлган мини-
мал ёш, вояга етмаганларни судлов қилишнинг мақсадлари, вояга етмаган-
ларга нисбатан судловни амалга оширишнинг самарали, одил, инсоний тав-
сифлари ҳамда инсон ҳуқуқларининг қўлланиши лозим бўлган тамойиллари-
га тааллуқлидир. Шунингдек, мазкур Қоидалар вояга етмаганлар томонидан 
содир этилган жиноятларни тергов қилиш ва одил судловни амалга ошириш 
ҳамда судгача қамоқда сақлаш масалаларини ҳам қамраб олди. Умуман олган-
да, Қоидаларда вояга етмаганларни жазолашда уларни ахлоқни тузатиш муас-
сасаларига юборишни минимал даражада қўллаш тавсия этилган. Қоидаларда, 
шунингдек, жазони ўташ муассасаларида вояга етмаганлар ҳуқуқларини 
таъмин лаш масалалари ҳам мустаҳкамланган.
Бош Ассамблея ушбу Қоидаларни 1985 йили қабул қилди ҳамда давлатларга 
уларни барча тегишли ҳолларда қўллашни, тегишли идоралар, шу жумладан 
ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ва аҳолига етказиб беришни тавсия этди.
Мазкур ҳужжатлар юридик жиҳатдан мажбурий кучга эга бўлмаса ҳам, 
мажбурий ҳужжатлар қоидаларига алоҳида урғу беради ва кучайтиради ҳамда 

---

131
инсон ҳуқуқлари стандартларининг батафсил рўйхатини ўрнатиб, мамлакат-
ларга ҳамда уларнинг ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлари томонидан маз-
кур қоидаларга риоя этишига ёрдам беради.