|
Қисқа бўлганлиги учун унинг тафаккури ва фаолияти хам чегараланган ва унинг моҳияти ижтимоий фаолиятда очилади.
220 асрда шаклланган фалсафий антропология фанида рационал хамда иррационал таълимотлар шаклландива хозирги вақтда хам ривожланиб келмоқда. Инсон борлиғи ва фаолияти мураккаб масала бўлганлиги учун хали хам ўз долзарблигини йўқотмаган ва хар хил концепцияларнинг пайдо бўлишига сабаб бўлмоқда. Мазкур ўқув кўлланмада фалсафий антропология фанининг айрим йўналишлари ва муаммолари таҳлил қилинди.
Глосари.
Фалсафий антропология фани – фалсафий фанлар тизимида инсон муаммосини, унинг табиати ва моҳиятини комплекс тарзда ўрганувчи фан,
Антропологик Ренессанс – 20 аср бошида инсон антропогенези, унинг психик, ижтимоийва руҳий хаётини ўз предмети сифатида ўрганган фанларнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши даври.
Антропогенез – инсоннинг пайдо бўлишини эволюцион жараёни.
Инсон - сиёсий хайвон– фалсафа тарихида қадимги юнон файласуфи Арасту инсонга берган таърифи.
Инсон – гунохкор банда – христиан дини томонидан инсонга берилган таъриф.
Инсон – микрокосмос – ғарбий Европа давлатларида Уйғониш деб аталган давр фалсафасида неоплатоник файласуфлар томонидан инсонга берилган таъриф.
Инсон ақлли мавжудот – 18 ва 19 асрларда ғарб фалсафасида инсонга берилган таъриф.
Аъло одам – немис файласуфи Ф. Ницше томонидан мукамаликка эришган инсон таърифи.
Интеллект – инсон тафаккури.
Интуиция – онгсиз руҳий энергия.
Макс Шеллер – немис фалсафий антропологиясининг асосчиси, машҳур немис файласуфи.
Елена Блаватская – машҳур рус теософи.
Шри Ауробиндо Гхош – таниқли хинд файласуфи, интеграл йога таълимотини асосчиси.
Альфред Адлер – индивидуал психология фанини асосчиси, машҳур немис психологи.
Зигмунд Фрейд – психоанализ таълимотининг асосчиси, австриялик психиатр.
Карл юнг – немис психиатри, неофрейдизм оқимининг асосчиси.
Эрих Фромм – немис экзистенциал психоанализ вакили.
Танатос -
Инсоннинг онг остида яширинган бузғунчилик руҳий қуввати.
Эрос – онг остидаги ижодий руҳий қувват.
Архетип – К. Юнг таълимотида онг остидаги руҳий қувватларнинг шакллари.
Персона – К. Юнг таълимотида салбий характерга эга бўлган руҳий куч, жамиятда инсонни бажарадиган вазифалари билан чегараланади.
Соя – онг остидаги энг ёмон, бузғунчи руҳий энергия.
Анима – онг остида аёлларга хос бўлган руҳий куч.
Анимус – онг остида эркакларга хос бўлган руҳий куч.
Ўзлик – онг остидаги энг ижобий, эзгулик руҳий кучи.
Кемтиклик – А. Адлернинг индивидуал психологиясида инсоннинг жисмоний камчиликлари.
Хукмронликка интилиш кучи – А. Адлернинг индивидуал психологиясида онг остидаги жисмоний кемтикликни компенсация қиладиган руҳий куч.
Ижтимоий қизиқиш – А. Адлернинг индивидуал психологиясида инсонни жамият манфаатларига қаратилган руҳий куч.
Ўлим – инсон хаётининг биологик жихатидан тугалланиши.
Клиник ўлим – медицинада инсон хаётининг бир неча дақиқага узилиши.
Ноананавий медицина -
Замонавий медицинадан ўзининг услублари ва ишлатиладиган дориларибилан фарқ қиладиган йўналиш.
Серафим Роуз – христиан диний фалсафасининг вакили.
Чегарадош вазият – экзистенциал фалсафанинг муҳим тушунчаларидан бири бўлиб, ўлим ва хаёт ўртасидаги чегарани англатади.
Альбер Камю – француз экзистенциализмини машҳур вакили, бир қатор бадиий ва фалсафий асарлар муаллифи.
“Вабо” – Альбер Камюнинг Нобель мукофотини олган йирик асари.
Рационал фалсафа – тафаккурнинг устунлигига асосланган фалсафа тури, иррационал фалсафага қарама қарши оқим.
“Меҳрибонликнинг моҳияти ва шакллари” – немис фалсафий антропологиясининг асосчиси Макс Шеллернинг руҳий мухаббат турларига бағишланган асари.
Хамдардлик – бошқа одамларнинг хис туйғусини сезиш, уларга шерик бўлиш руҳий холати.
Меҳрибонлик – руҳий мухаббатни асосий тури бўлиб, бошқа одамларга ёрдам бериш ва уларга ижобий ёндашиш, яхши кўз билан қарашни англатади.
Руҳий мухаббат – Макс Шеллер ижодида инсонни худога ва барча мавжудотларга бўлган мухаббатини англатади.
Руҳий юрак – Макс Шеллер қарашларида
Инсон қалбини ва унинг марказини англатади.
Нафрат – инсон характерида салбий, руҳий мухаббатга қарама қарши бўлган хис туйғу , бошқа одамларга ёмон муносабатда бўлишга олиб келади.
Қўрқув – биологик хис туйғу сифатида барча одамларда мавжуд бўлган инстинктив равишдаги организмнинг реакциясидир. Экзистенциал қўрқув
- руҳий холат бўлиб, инсоннинг онг остидаги кучларни жўнбўшга келтиради ва экзистенциал вакуумни пайдо бўлишига олиб келади. бўшга келтиради
Золимлик – руҳий холат бўлиб, нафрат туйғусининг кўринишидан бири, унга одамларга шафқатсизлик билан муомалада бўлиш хос.
Изтироб – экзистенциал фалсафада руҳий холат бўлиб инсоннинг покланишига олиб келади.
Фаолият -
Фалсафий антропологияда инсоннинг номукаммалигидан келиб чиқадиган хатти харакатлари.
Компенсация – инсон танасидаги бирон бир камчиликларни, кемтикликларни тўлдириш .
Инсон – компенсатор - замонавий ғарб антропологиясининг вакили Одо Маркварднинг киритган тушунчаси бўлиб, инсон табиатидаги номукамаликни жамиятдаги бошқа нарсалар эвазига тўлдириш, кемтикликни ижтимоий ёрдам хисобига тўлдириш.
“Танавий мен”
Ф. Герхардт антропологиясида инсон организмига хос бўлган онгсиз руҳий холат.
“
Онгли мен” – Ф. Герхардт антропологиясида инсон танасидан ташқарида мавжуд бўлган онг, у бошқа одамлар билан бўлган ўзаро харакатларда намоён бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
