|
3. Eń ullı mártlik ruwxıy mártlik
Ullı tsivilizatsiya hám mádeniyat besigi bol
ǵ
an, áyyemgi hám tań qalarlıq
tariyxtı ózinde jámlegen watanımızda
ǵ
ı biybaha estelikleri usı topıraqta jasa
ǵ
an
xalqımız danıshpanlı
ǵ
ınıń jarqın úlgisi. Onıń joqarı mánawiyatınıń belgisin
150
İ.Karimov bılay keltiredi. «Jer júzindegi bárshe ólmes estelikler, insaniyat
turmısın túpkilikli ózgertip jibergen jámiyki, ullı ashılıw hám oylap tabıwlar,
klassik kórkem óner hám ádebiyat marjanları, mártlik hám qaharmanlıq úlgileri
adamzattıń aqıl, oy-pikiri, intellektualı hám ruwhıy mártliginiń nátiyjesi bolıp
tabıladı. Sonıń ushın da bul jaqtı álemde eń ullı mártlik ne, degen soraw
ǵ
a, hesh
ekilenbesten, eń ullı mártlik – bul mánawiy mártlik dep juwap bersek,
oylayman, jańılıspa
ǵ
an bolamız»
28
.
Tariyxtan usınday qálbinde, júreginde mártlik sezimi o
ǵ
ada kúshli bol
ǵ
an
insanlar hár qanday qıyın ja
ǵ
dayda da ádalat hám haqıyqat jolında ózin ayamay,
el-jurt ushın, Watan ushın qanday ibratlı islerdi ámelge asır
ǵ
anlı
ǵ
ın kóremiz
Mine usınday adamlardıń mánawiy pazıyletleri arqasında iygilikli sezim-
tuy
ǵ
ılar, muqaddes ullı túsinikler dúnyada elege deyin turaqlı bolıp kóriniwi
bunday jetik insanlardıń barlıq xalıqlar hám milletler arasında da kóplep
ushırawı, mánawiy mártlik tuy
ǵ
ısı, pútkil adamzatqa tán qásiyet ekenliginen
dárek beredi.
Bul máselede İ.A.Karimov eń dáslep antik dáwirge tiyisli grek filosofı
Platonnıń ómir jolın elesletedi. Platon pútkil ómirin ilim, má
ǵ
ripetke
ba
ǵ
ıshla
ǵ
an ullı danıshpan Sokrattıń múnásip shákirti retinde, Sokrattıń
óliminen keyin grek filosofiyasınıń tá
ǵ
diri qáwip astında qal
ǵ
anda onıń
pidayılı
ǵ
ı hám teńsiz xızmetleriniń sebebinen bul pán jańa basqıshqa kóteriledi.
Onıń qanshadan-qansha qıyınshılıq, sarsan-sergizdanlıqtan soń bar mal-múlkin
sarplap, Afina qalasına jaqın jerden arnawlı jer satıp alıp, alımlar toplanıp, tartıs-
básekiler alıp baratu
ǵ
ın orın – akademiya shólkemlestiriwi haqıyqıy mánawiy
mártlik úlgisi ekenligin kórsetedi.
Bunday mısallardı elimiz topıra
ǵ
ınan jetisip shıqqan, Ba
ǵ
dadta
ǵ
ı «Baytul
hikma» hám Xorezm Mamun akademiyasında jumıs alıp bar
ǵ
an, ilim-pán
28
Karimov İ.A. «Joqarı mánawiyat jeńilmes kúsh». Tashkent. 2008 j. 159-b.
151
tarawında
ǵ
ı teńsiz ashılıwları, ruwhıy mártligi menen tariyxta óshpes iz
qaldır
ǵ
an ullı oy-pikir iyesi bol
ǵ
an babalarımız haqqında da kóplep keltiriw
múmkin.
Úlken mánawiy mártlik iyeleri bol
ǵ
an bunday alım insanlar dúnyanıń qay
jerinde jasamasın, iygilikli is hám má
ǵ
riypet jolında mudamı adamlar
ǵ
a ibrat
bolıp kelgen. Sonday-aq, Orta ásirlerde astronomiya salasında
ǵ
ı ilimiy
ashılıwları ushın qısım hám quwdalaw
ǵ
a ushıra
ǵ
an Nikolay Kopernik, Galileo
Galiley sıyaqlı alımlardıń mártliginde de haqıyqatqa sadıqlıq, isenim ushın
gúrestiń jarqın úlgisi ayqın kózge taslan
ǵ
anın kóremiz.
XX ásir tariyxında bunday ullı kelbetlerdi kóplep ushıratıw múmkin.
Máselen, Hindistan milliy azatlıq gúresiniń jetekshisi bolıp maydan
ǵ
a shıqqan,
xalıq arasında «Maxatma», ya
ǵ
nıy ullı qálb iyesi dep dańqqa erisken úlken
danıshpan hám mámleketlik
ǵ
ayratker Maxatma Gandi usınday shaxslardıń biri
bol
ǵ
an. Ol tiykar sal
ǵ
an gandizm táliymatında hind xalqınıń júregine o
ǵ
ada
jaqın bol
ǵ
an ideya hám túsinikler jámlengen. Ásirese, óz jurtın koloniallıqtan
azat etiw, birden-bir Hindistan birligi,
ǵ
árezsiz mámleket qurıw máselesi
Maxatma Gandi ómiri hám iskerliginiń mazmun-mánisin qura
ǵ
an.
Sonı ayrıqsha atap ótiw tiyis, ózbek xalqı tariyxtıń hár qanday dawıl hám
súrenlerine qaramastan milliy ózligi hám ázeliy qádiriyatların saqlap qalıwda,
búgingi baxıtlı zamanlar
ǵ
a zıyansız jetip keliwinde, onıń qan-qanı, súyek-
súyeginde bol
ǵ
an mánawiy mártlik tuy
ǵ
ısı, hesh gúmansız, sheshiwshi tásir
ótkerip kelmekte.
Usı kóz-qarastan qara
ǵ
anda Úrgenishti basqınshılardan qor
ǵ
awda bayraq
tutıp jan bergen Najmiddin Kubranıń qaharmanlı
ǵ
ında, dúnyanı topan suwday
basqan Shıń
ǵ
ısxan láshkerine qarsı on bir jıl muddasıl, márdana gúres alıp
bar
ǵ
an Jalaliddin Manguberdiniń jawınger ruwhında, jurtımızdı agressorlardan
152
azat etip, ullı mámleket tiklegen Ámir Temur babamızdıń dóretiwshilik uqıbında
da mánawiy mártlik tuy
ǵ
ısı ullı hám birlemshi áhmiyetke iye bol
ǵ
an.
Ótken ásir baslarında, tariyxımızdıń awır hám qıyın dáwirinde maydan
ǵ
a
shıqqan jadid babalarımızdıń pidayılı
ǵ
ınıń negizinde de usınday mártlik úlgisi
toplan
ǵ
an edi.
Shınında da, eń dáslep, Jaratqanımızdıń ózi hár bir tiri jan
ǵ
a mártlik
kórsetiw imkaniyatın beredi hám sanalı oy-pikir iyesi bol
ǵ
an insanlar bunnan
ibrat alıp jasaydı. Al ómirdiń mazmunı tınımsız gúres, qıyınshılıqlardı jeńip
ótiw, bir sóz benen aytqanda, mudamı mártlik, kúsh-
ǵ
ayrat penen jasawdan
ibarat ekenligi málim boladı.
Kópshilik qatarında tek ja
ǵ
day talap etkende
ǵ
ana maydan
ǵ
a atılıp shı
ǵ
ıw,
qaharmanlıq kórsetiw – álbette, bul da ańsat emes. Bul ushın da insanda úlken
júrek, kúsh-jiger, eń áhmiyetlisi, ózine, óziniń kúsh-qúdiretine bekkem isenim
bolıwı kerek deydi İ.A.Karimov. Biraq, ma
ǵ
an salsa, hár kúni, hár saatta pidayı
bolıw, ózin tamshıma-tamshı, zárreme-zárre ullı maqsetlerge qaray sharshamay,
talıqpay tınımsız ba
ǵ
darlap barıw, bul pazıyletti turaqlı, kúndelikli jumıs
ólshemine aylandırıw – haqıyqıy qaharmanlıq haslında mine usı, dep aytqan
bolar edim
29
.
Shınında da kúndelikli turmısta jankúyer bolıw, hár kúni pidayılıq kórsetiw,
ruwhıy jaqtan hesh qashan búgilmey, bul pazıyletti turmıs qa
ǵ
ıydası dárejesine
kóteriw, bul hámmeniń de qolınan kele bermeydi. Bul ushın insan
ǵ
a úlken
júrek,
keń
kókirek
hám
miytindey
erk-ıqrar
kerek
dedi
İ.A.Karimov.Watanımızda mánawiy mártliktiń úlgisi arxeolog alım, akademik
Yahyo
Ǵ
ulomov boldı. Óz dáwiriniń pidayı perzenti bol
ǵ
an bul insan óziniń
erkin pikirine iye, kerek bolsa, joqarı lawazım iyelerine jaqpaytu
ǵ
ın tuwrı
sózlerdi de isenimli ayta alatu
ǵ
ın úlken alım edi. Sonday-aq húrmetli
29
Karimov İ.A. «Joqarı mánawiyat jenilmes kúsh» T. 2008-j 169-b.
153
Prezidentimiz mánawiy mártliktiń úlgileri retinde ataqlı shayıra Zul`fiya
xanımnıń, belgili ádebiyatshı ilimpaz Ozad Sharafutdinovlerdiń mánawiy
mártligin joqarı bahalaydı
30
.
Prezidentimiz kórsetkenindey «Ózbek xalqınıń perzentleri degen hár
qanday insan usınday pidayı watanlaslarımız benen sheksiz maqtanadı, ósip-
ónip kiyatır
ǵ
an usınday ájayıp insanlardı úlgi etiwi bul máselede úlken
áhmiyetke iye.
Do'stlaringiz bilan baham: |
