Inog’omov farmasevtik qurilmalarida o’lchash asoslari toshkent 2020

Qiyoslash usuli

Bu qiyoslash usuli har xil tipdagi refraktometrlar uchun yozilgan bo‘lib, moddalarni sindirish ko‘rsatkichini o‘lchash hamda agressiv bo‘lmagan suyuqliklarni va qattiq jismlarni o‘rtacha disspersiyasini o‘lchashga mo‘ljallangan. Refraktometrning yo‘l qo‘yishi mumkin bo‘lgan asosiy xatoligining chegarasi sindirish ko‘rsatkichi bo‘yicha 2 ∙10^-4 va o‘rtacha disspersiya bo‘yicha 1,5∙10^-4 ga teng bo‘lib, ishlatish jarayonida birlamchi va davriy qiyoslash usulini belgilaydi.

Qiyoslash ko‘rsatmalari

1. 
   Qiyoslashni o‘tkazishda 9.1-jadvalda ko‘rsatilgan quyidagi ko‘rsatmalar bajarilishi va vositalar qo‘llanishi lozim.
   

9.1-jadval

Ko‘rsatmalarning nomi	Uslubiy ko‘rsatkichlar bandini raqami	Majburiy tekshiruv o‘tkazish
		Ishlab chiqarilganda	Ta’mirla shda ishlatish va saqlanishi davomida

1. Tashqi ko‘rik	5.1.	Ha	Yo‘q
2. Sinab ko‘rish	5.2.	Ha	Ha
3. Okulyarning dioptriy chegarasini aniqlash	5.3.1	Ha	Ha
4. Ko‘rish maydonini va yoritilganlik chegaralarini sifatini tekshirish	5.3.2.	Ha	Ha
5. Disspersiya kompensatorini tekshirish	5.3.3.	Ha	Ha
6. Refraktometrning sindirish ko‘rsatkichi bo‘yicha asosiy xatoligini aniqlash	5.3.4.	Ha	Ha
7. Refraktometrning o‘rtacha disspersiyasi bo‘yicha asosiy xatoligini aniqlash	5.3.5.	Ha	Ha
8. Ko‘rsatkichlarni o‘xshashligini aniqlash	5.3.6.	Ha	Ha

Eslatma: operatsiyalarning kamida bittasi bo‘yicha salbiy natija olinganda qiyoslash to‘xtatiladi.

2. Qiyoslash vositalari

1. 
   Qiyoslash o‘tkazilganda 9.2-jadvalda ko‘rsatib o‘tilgan quyidagi vositalar qo‘llanilishi kerak.
   

9.2-jadval

Qiyoslash vositalarining nomi	Normativ-texnik ko‘rsatkichlari
Namunaviy prizma	a) SHishaning markasi: K-8 GOST 3514-76;

	b) sindirish ko‘rsatkichining nominal miqdori nDef = 1,25.. v) sindirish ko‘rsatkichining haqiqiy miqdorlarini nD, nF va nC ±2∙10^-5 xatolikgacha aniqlash kerak.
Namunaviy plastinkalar	3.2. Sindirish ko‘rsatgichining nominal nisbiy miqdori nD ; 1,4781(. . .) nD=1,33299(t=20±0,2°S da) nF- nC=0,00597(t=20±0,2°S da)
Dioptriy trubkasi	3.3. Dioptriy shkalasining chegarasi ±5 dptr.

2. 
   Qiyoslash uchun yordamchi vositalar 9.3-jadvalda keltirilgan.
   

9.3-jadval

Nomi	Xarakteristikasi
Immersion suyuqliklar
1 - brom naftalin TU 6-09-186-75	nD=1,66. . .
Oltingugurtga to‘yintirilgan GOST 127-76; yodli metilen TU 6-09-3988-75	nD=1,78. . .
Vij to‘plamidagi №29 nomerli	nD=1,95. . .

flakon TU 6-09-3478-82
DNAS-18 turdagi natriyli lampa TU 16-535-679-82	Monoxromatik yorug‘lik manbai
Efirni TU 6-02-1244-83 spirt bilan aralashmasi GOST 18300-75	-

Eslatma: qiyoslash jarayonida ko‘rsatib o‘tilgan vositalarni xarakteristikalari o‘xshash bo‘lgan boshqa vositalar bilan almashtirish mumkin.

3. Havfsizlik talablari

Qiyoslashni o‘tkazishda quyidagi havfsizlik talablariga rioya qilish kerak:

• 
  immersion suyuqliklar qo‘lga tegib ketmasligi kerak;
  
• 
  ish tugallangandan keyin qo‘lni yaxshilab yuvish kerak;
  
• 
  immersion suyuqliklarni yopiq idishlarda saqlash kerak;
  

• 
  hamma ishlarni yaxshi shamollab turadigan xonalarda bajarish kerak.
  

- Qiyoslash shartlari va unga tayyorlanish

1. 
   Qiyoslashni olib borishda quyidagi shartlarga rioya qilish kerak:
   

- honadagi havoning temperaturasi (20±2)° S bo‘lishi kerak;
- xavoning namligi 80%dan ko‘p bo‘lmasligi kerak.

2. 
   Qiyoslashdan oldin quyidagi tayyorgarchilik ishlarini bajarish kerak:
   
   • 
     qiyoslash uchun refraktometrik blok tanlab olinadi;
     
   • 
     binoda bu blok ma’lum bir yonalish bo‘yicha o‘rnatiladi;
     
   • 
     refraktometrning ostki va ustki prizmalarini etil spirti bilan GOST 18300-72 yuvib tozalab, toza yumshoq oq salfetka bilan artiladi GOST 7359-77;
     
   • 
     Distillangan suv bilan ishlaganda prizmaning yoritish oynasi ochiq xolda, o‘lchash prizmasining oynasi esa yopiq xolda bo‘lishi kerak;
     
   • 
     namunaviy prizma va plastinkalar bilan ishlashda yoritgich prizmalari ochib qo‘yiladi;
     
   • 
     namunaviy prizmaning (plastinkaning) tekis qirrasiga bir tomchi immersion suyuqlik suritiladi. Immersion suyuqlikni shunday tanlab olish kerakki, unda n1
   • 
     bu erda, n - immersion suyuqlikni sindirish ko‘rsatkichi; n₁ - namunaviy vositaning sindirish ko‘rsatkichi;
     

N - o‘lchanayotgan prizmaning sindirish ko‘rsatkichi;
Namunaviy prizmani o‘lchash prizmasi ustiga shunday o‘rnatish kerakki, unda immersion suyuqlikni bir tekis taqsimlanishi kerak.
Namunaviy prizmaning (plastinkaning) sindirish ko‘rsatkichi 5 marta o‘lchanadi. O‘lchangan sindirish ko‘rsatkichining o‘rtacha arifmetik qiymati namunaviy prizmaning (plastinkaning) sindirish ko‘rsatkichi bilan solishtiriladi. Agar ularning farqi ±2 ∙10^-4 dan katta bo‘lmasa, refraktometrning yustirovkasi buzilmagan hisoblanadi.
Xuddi shunday distillangan suv bilan quyidagicha yustirovka qilinadi:
Refraktometr blokiga aylanuvchan termostat ulanadi (suvning temperaturasini ko‘pi bilan ±0,2^oS xatolik bilan ushlab turish uchun). Ostki va ustki prizmalar oralig‘iga 2-3 tomchi suv tomizilib 10-15 minut muvozanat xolatigacha ushlab turilgandan keyin 5 marta uning sindirish ko‘rsatkichi 18-20^o S temperatura oralig‘ida o‘lchanadi (9.4-jadvalga qarang).
9.4-jadvalga

S	18	19	20	21	22
nD	1,23316	1,33307	1,33299	1,33307	1,33307

Sindirish ko‘rsatkichining o‘rtacha arifmetik qiymatlari jadvaldagi qiymatlar bilan solishtiriladi.

Olingan farq shkalaning shu nuqtasidagi asosiy xatolik hisoblanadi. Uning qiymati ±2∙10^-4 dan oshmasligi kerak. Agar olingan farq ±2∙10^-4 dan katta bo‘lsa, u xolda refraktometr ishlatish uchun yaroqsiz hisoblanadi va u ta’mirlash uchun topshiriladi.

5.