Innovatsiya-ziyo

Internet saytlari:
1. www.ziyo.net
2. www.thinsan. com
3. www. uforum.uz
4. www.literature.uz
FIKRNI NUTQ USLUBLARIGA MOSIFODALASH
BO‘YICHA TRENING
Reja:
1. Nutq uslublari bo'yicha savol-javob.
2. Fikmi badiiy uslubga mos ifodalash.
3. Fikmi ilmiy uslubga mos ifodalash.
4. Fikmi rasmiy uslubga mos ifodalash.
Mashg‘ulot annotatsiyasi
Uslubiyat tilshunoslik fani bo‘limi, u nutq jarayonida til 
hodisasidan maqsad, sharoit va muhitga mos ravishda foydalanish 
qonuniyatini o'rganadi va o'rgatadi. 0 ‘zbek adabiy tilida 5 ta asosiy 
nutq uslubi bor: so‘zlashuv uslubi, badiiy uslub, rasmiy-idoraviy uslub, 
ommabop uslub, ilmiy uslub. Ayrim darslikda so'zlashuv uslubidan 
boshqa barcha uslub kitobiy uslub degan umtimiy nom ostida beriladi. 
Barcha uslubda cheklanmagan tarzda ishlatiladigan so‘z va qo'shimcha 
uslubiy betaraf deyiladi: 
suv, tog', bola, xat.
Keng qo‘llanadigan 
uslubdan bin - so‘zlashuv uslubi. Bunda, odatda, adabiy til m e’yoriga 
rioya qilinmaydi va nutq chetdan rasman nazorat etilmaydi. So‘zlashuv 
uslubidagi gap asosan dialogik shaklda bo‘ladi.
Fan-texiiikaning turli tarmog‘iga doir ilmiy asar, darslik ilmiy 
uslubda yoziladi. Ilmiy uslub aniq m a’lumot asosida chiqarilgan ilmiy 
xulosa (qoida, ta'rif)ga boy boMishi bilan boshqa uslubdan farq qiladi: 
Yomg'ir
-
suyuq tomchi holidagi atmosfera y o g ‘ini. Tomchining
diametri 0,5-0,6 mm bo ‘ladi.
Davlat idorasi tomonidan chiqariladigan qaror, qonun, nizom, 
xalqaro hujjat rasmiy-idoraviy uslubda yoziladi. Ariza, tilxat, 
m a’lumotnoma, chaqimv qog‘ozi, taklifinoma, shartnoma, tarjimayi 
hoi, e’lon, tavsifnoma, dalolatnoma, hisobot kabilar rasmiy uslubda
86

---

bitiladi. Bunday uslubdagi hujjat qisqa, aniq, barcha uchun tushunarli 
bo‘lishi lozim.
Tashviqot-targ‘ibot ishini olib borishda qoilanadigan uslub 
publitsistik uslub deyiladi. Bu uslubda ijtimoiy-siyosiy so‘zlar ko‘p 
qoTlanadi, obrazli so‘z va birikmalardan, maqol va hikmatli so‘zlardan 
keng foydalaniladi. Darak, his-hayajon va ritorik so‘roq gap, yoyiq 
undalma, takroriy so‘z va birikma unumli qoilanadi.
Badiiy asarlar badiiy uslubda yoziladi. Badiiy asar kishiga 
ma’lumot berish bilan birga, timsol (obraz)lar vositasida estetik ta’sir 
ham ko‘rsatadi. Badiiy asar uslubi aralash uslub hisoblanadi. Unda 
so‘zlashuv uslubiga, kitobiy uslubga xos o‘rin ham uchraydi.