Innovatsiya va texnologiyaning asosiy tushunchalari

1-ma'ruza. Innovatsiya va texnologiyaning asosiy tushunchalari

1. Innovatsiya va texnologiyaning asosiy tushunchalari.

Zamonaviy korxonaning innovatsion faoliyatining asosiy sharti shundaki, mavjud bo'lgan barcha jixozlar eskiradi. Shunday qilib taraqqiyotga to'sqinlik qiladigan eskirgan jixozlarni muntazam ravishda almashtirish kerak. Buning uchun vaqti - vaqti bilan korxonalarda mahsulot sifatini nazorat qilish, zamonaviy texnologiyalarni tahlil qilish juda muhimdir. Boshqacha qilib aytganda, korxonaning barcha jihatlari kuzatilishi kerak. Amaliyot shuni ko'rsatadiki xozirgi kunda zamonaviy innovatsion g'oyaga talab ortadi chunki keng ma'noda innovatsiyalar deganda yangi texnologiyalar, xizmatlar turlari, mahsulotlar, ishlab chiqarish, ma'muriy, moliyaviy va boshqa xarakterdagi tashkiliy va texnik yechimlardan foydalanib maxsulot ishlab chiqarish tushuniladi. Zamonaviy innovatsiyalar qabul qilishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanishi iqtisodiy o'sish dinamikasiga aniq ta'sir ko'rsatmoqda: bir tomondan ular yangi imkoniyatlarni ochmoqda, boshqa tomondan bu rivojlanishni an'anaviy yo'nalishlarda davom ettirishga imkoniyatlar ko’paymoqda. Zamonaviy sharoitlarda jahon fani va innovatsiya faoliyatining yutuqlaridan keng foydalanish jamiyat va davlat hayotining barcha sohalarini izchil va barqaror rivojlantirishning, mamlakatning munosib kelajagini barpo etishning muhim omili bo‘lib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 29-noyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to‘g‘risida”gi PF-5264-sonli. Bu amalga oshirishga qaratilgan faoliyat (shu jumladan ilmiy, texnologik, tashkiliy, moliyaviy va tijorat).Iinnovatsion loyihalarni amalga oshirish, shuningdek innovatsion yaratish va uning ishlashini ta'minlash. Innovatsion soha innovatsiyalar ob'ektlari va sub'ektlarini, ushbu innovatsiyalarni ularni qayta amalga oshirish bosqichiga o'tishni ta'minlaydigan tizimni qamrab oladi. Innovatsiyalarni faollashtirish uchun innovatsion siyosat ishlab chiqilmoqda. Innovatsion siyosat ijtimoiy-iqtisodiy siyosatni shakllantirishdan biridir. U fan, texnika, ishlab chiqarish, iste'mol, moliya tizimi, ta'lim kabi mahalliy vazifalar bilan birlashtirishi, intellektual resurslardan foydalanishga, yuqori texnologiyali ishlab chiqarishni shakllantirishga va iqtisodiyotning o’sishiga yo’l ochadi. Innovatsion faoliyat quyidagilarni o'z ichiga oladi: oldingi muammolarni ochib berish; innovatsion jarayonni amalga oshirish; innovatsion faoliyatni tashkil etish. Agar kerak bo'lsa, ushbu jarayonlarga zarur ko'rsatmalar va o'zgarishlar kiritiladi. Innovatsion faoliyat turli xil tashkiliy shakllar bilan tavsiflanadi, chunki innovatsiyalar jarayoni faoliyatning turli sohalarini qamrab oladi: ilmiy - texnik, moliyaviy, axborot, marketing va uni amalga oshirishda turli xil o'zaro ta'sir qiluvchi tashkilotlar ishtirok etadi: ilmiy-tadqiqot institutlari, moliyaviy va konsalting tashkilotlari, venchur firmalar, sug'urta kompaniyalari. Eng keng tarqalgani-biznes-inkubator, texnopark, texnopolis, strategik alyans kabi innovatsion faoliyatning tashkiliy shakllarini rivojlantiradi(jadval. 1.1) [1].
1.1-jadval
Innovatsiyalarning asosiy tashkiliy shakllari

Innovatsiyaning tashkiliy shakllari faoliyati	Innovatsion faoliyatning tashkiliy shakllarining xususiyatlari
Biznes inkubatori	O'z biznesini boshlash istagi bo'lgan kichik korxonalar, boshlang'ich tadbirkorlarning muammolarini hal qiladigan tashkilot. Biznes-inkubator yuridik huquqlarga ega bo'lgan mustaqil tashkilot bo'lishi mumkin.- yoki texnoparkda ishlash
Texnopark	Tadbirkorlikni rivojlantirish uchun innovatsion muhitni shakllantiradigan tashkilot. Texnopark faoliyati ilmiy - texnik sohada tadbirkorlikni rivojlantirishga, kichik innovatsion korxonalarni shakllantirish, rivojlantirish, qo'llab-quvvatlash va mustaqilligini shakllantirish uchun moddiy - texnik vositalarni yaratishga imkon beradi.
Texnopolis	Iqtisodiy faoliyatning katta zonasi. Texnopolis tarkibiga universitetlar, tadqiqot markazlari, texnoparklar, biznes inkubatorlari, sanoat va boshqa korxonalar kiradi, ularning amaliy faoliyati ilmiy va texnologik tadqiqotlar natijalariga asoslanadi. Texnopolis olimlar, mutaxassislar, yuqori darajada tashkil etilgan ishchi kuchi ostida maqsadli shakllangan yashash muhitiga ega.
Ilmiy shahar mavjud ilmiy tashkilot	Ilmiy shahar mavjud ilmiy tashkilotni saqlash va rivojlantirish, uning samaradorligini oshirish va barqaror rivojlanish uchun sharoit yaratish maqsadida tashkil etilgan ma'muriy-hududiy shakllanish
miqyosli sheriklik	Birlashish yoki to'liq sheriklikni nazarda tutmaydigan kompaniyalar o'rtasidagi vaqtinchalik kooperativ bitim: yangi mahsulotni ishlab chiqarish va sotishda miqyosli iqtisoddan foydalanish; sherikning rivojlanishi; kirish qiyin bo'lgan bozorlarga kirish imkoniyatlari. Mijozlar bazasini, mavjudlik geografiyasini yoki kompaniyalarning ta'sir doirasini kengaytirish istagi sheriklik ittifoqlarini yoki ittifoqlarni yaratishga olib keladi.

Ilmiy g'oyani ishlab chiqish va uni keyinchalik moddiylashtirishda innovatsion faoliyatning tashkiliy shakllari - innovatsion markazlar katta ahamiyatga ega. Bu universitetlar va ilmiy - ishlab chiqarish o'z ichiga olgan innovatsiyalarning yaxlit tuzilishiga ega bo'lgan texnologik jihatdan faol komplekslar. Ushbu modeldagi innovatsion biznes keng innovatsion infratuzilma ichidagi barqaror munosabatlarni qo'llab – quvvatlaydi. Sanoat firmalarining universitet bilan hamkorligining yangi shakli bu ilmiy Park – universitetlar yaqinidagi sanoat kompaniyalari tomonidan tashkil etiladigan va universitetlarning shaxsiy buyurtmalari ustida ishlashga jalb qilinadigan ilmiy-tadqiqot ishlari va korxonalar to'plami. O'z navbatida, olimlar o'z tadqiqotlari natijalarini amalda qo'llash imkoniyatiga ega. Sanoat va fan o'rtasidagi hamkorlikning ushbu yangi shakli quyidagilarni yaratishga imkon beradi yangi ish o'rinlari.

Innovatsion faoliyat shakllarining tasnifi jadvalda keltirilgan. 1.2 [1].
1.2-jadval
Innovatsiyalarning yangi tashkiliy shakllari

Shakl	asosiy xususiyatlari
Ta'sis markazi	Yangi tashkil etilgan tashkilotlarning hududiy birlashmasi, asosan ishlab chiqarish va ishlab chiqarish xizmatlari. Umumiy ma'muriy xususiyatlarga ega
Innovatsiyalar markazi	Korxonalar bilan qo'shma tadqiqotlar olib boradi, talabalarni o'qitadi, yangi tijorat kompaniyalarini tashkil qiladi. Markazda amalga oshirilayotgan innovatsion loyihalar amaliy tadqiqotlardir. Agar loyiha olingan natijalarni amalga oshirishning maqsadga muvofiqligi isbotlangan bosqichga keltirilsa, u yangi kompaniyani tashkil etishdan iborat bo'lgan dastur asosida moliyalashtiriladi. Ilmiy-texnik yordam bilan bir qatorda, markaz o'zining yuz yillik bosqichida yangi kompaniyani moliyalashtirishni o'z zimmasiga oladi.
Sanoat texnologiyalari markazi	Uning maqsadi ommaviy ishlab chiqarishda innovatsiyalarni joriy etishga yordam berishdir. Bunga sanoat korxonalariga, ayniqsa ilmiy izlanishlarni o'zlashtirishda yakka ixtirochilarga birgalikda ekspertiza o'tkazish, ilmiy tadqiqotlar o'tkazish va maslahat berish orqali erishiladi.
Universitet va sanoat markazi	Universitetlarda sanoat firmalarining moliyaviy resurslari va (ilmiy va texnik) universitetlarning ilmiy salohiyatini birlashtirish uchun tashkil etilgan. Bunday markazlar asosan ushbu sohalarda fundamental tadqiqotlar olib boradi.
Muhandislik markazlari	Yangi texnologiyalarni rivojlantirishni rag'batlantirish uchun hukumat tomonidan moliyalashtiriladigan yirik universitetlar asosida tashkil etilgan. Ular tubdan yangi san'at tizimlarini inerger dizayni asosida yotadigan asosiy qonuniyatlarni o'rganadilar. Markazlarning tashkiliy tuzilishi nafaqat ishning har bir bosqichida muhandislarning ijodiy hamkorligini, balki ishtirokini ham ta'minlaydi