|
аутентик материал
термини ва улардан
INNOVATSIYA 2021: DOLZARB MUAMMOLAR VA ZAMONAVIY YECHIM
Стр.
177
чет тили таълимида фойдаланишнинг хусусиятлари тўғрисида қатор қўлланма
ва адабиётлар яратганликларини гувоҳи бўлдик.
Ҳозирги вақтда аутентик материал таърифига доир қатор ёндашувлар
мавжуд бўлиб, улар орасида кенг тарқалгани Е.В Носович, Р.П.Мильруд
таърифи билан айтганда аутентик материал
“оригинал манбалардан олинган
бўлиб, таълим мақсалари учун мўлжалланмаган”[7]
деган таъриф. Шунингдек
муаллифлар чет тилини ўргатиш тамомила аутентик материалларга асосланган
бўлмоғи лозимлигини таъкидлашган. Шу билан бирга улар аутентик
материалларни
ўқув аутентик
ва
услубий аутентик материал
турларига
таснифлаган бўлиб, биринчи ҳолда яъни ўқув аутентик материал орқали таълим
мақсадаларининг муайян муаммолари ҳал этилса, услубий (методик) аутентик
материаллар орқали дидактик материалларни ва топшириқларни табиий тил
муҳитига яқин ҳолда яратишни назарда тутади. Улар аутентик материал
сифатида
мақолалар, интервьюлар, рекламалар, кундалик ва таржимаи
ҳоллардан парчалар, эртаклар ва илмий материаллар, мамлакатшуносликка
доир матнларни киритишган. Олимлар ўз ишларида аутентик материаллардаги
матн жанрининг оригиналлигини сақлаб қолиш тил ўрганувчиларга тил
оригинал лексикаси ва турли нутқий вазиятларда нутқ клишелар билан
танишиш имконини беришини таъкидлашган[5].
Амалий тилшунослик ва чет тиларни ўқитиш соҳасининг йирик
намоёндаси инглиз олими
Ҳенри Уиддовсон
(
Henry
G.
Widdowson) эса
аутентик материал
масаласига
“
соф
аутентик”
ва
“таълимий
аутентик(педагогик қайта ишланган)” материал терминлари орасидаги
фарқни қўрсатиш орқали ўз ёндашувини билдирган.Олимнинг назариясига кўра
соф аутентик материаллар аввало тил соҳибларига мўлжалланган, ҳеч қандай
ўзгаришга учрамаган материаллар бўлиб, таълимий аутентик материал
улардан тил ўрганувчиларга мўлжалланганлиги ва таълимнинг аниқ бир
мақсадларида методик жиҳатдан қайта ишланганлиги билан фарқланади
.
Дарсда ишлатиладиган аутентик материаллар маълум меъёрлар асосида
INNOVATSIYA 2021: DOLZARB MUAMMOLAR VA ZAMONAVIY YECHIM
Стр.
178
соддалаштирилган ва материал асл манбалардан олинган бўлиши, табиий тил
намуналарини ўзида акс эттириши лозим.[9] деб ҳисоблайди.
Ушбу хусусият умуман олганда фақат матндан иборат бўлган материалга
хос бўлмасдан, аутентикликнинг бошқа уч тури яратилган аниқ бир
контекстдаги матнга хос. Г.И. Воронина ўқув матнларининг аутентиклигини
қуйидаги даражаларини ажратиб кўрсатади:
–
аутентик бўлмаган
(яъни, чет тилини ўргатиш учун ишлаб чиқувчилар
томонидан сунъий равишда яратилган),
–
қисман аутентик
яъни ўқув дастурига мос келадиган тарзда қисқартирилган,
ўзгартирилган қайта ишланган матнлар,
–
аутентик матнлар
(таълим мақсадлари учун эмас, балки ўзларнинг
эҳтиёжларини қондириш учун ёзилган / эълон қилинган матнлар)
–
асл
матнлар
(бадиий адабиёт парчалари ва шеърият).
Бу билан биз олимнинг бу масалага бошқа бир ёндашувни тақдим
этганлигини гувоҳи бўлишимиз мумкин. Шунингдек олимнинг фикрига кўра
аутентик материал тил соҳиблари амалий тил намуналаридан олинган матнлар
бўлиб, ўз ўрнида улар икки гуруҳга:
функционал (вазифавий) ва информатив
(маълумот тақдим этувчи)
матнлар гуруҳига ажратилади. Ва бу турдаги
матнларнинг ҳар бири алоҳида вазифани бажариб,
функционал матнлар
ўзларида тушунтириш, реклама қилиш, кўрсатма бериш ва ёки огоҳлантириш
вазифаларни мужассамлаштирган бўлиб, уларга
йўл огоҳлантирувчи белгилари
,
схемалар, йўл хариталари
,
реклама, телевидение, радио
ва бошка турдаги
материалларни мисол қилиб келтирган. Олим келтириб ўтган иккинчи турдаги
материаллар
информатив матнлар
турига ҳос бўлиб, информацион рухдаги
(маълумотлар етказиш) матнлар бўлиб, доимо янги маълумотларни тақдим
этадиган янгиликлар, эълонлар, репортажлар каби материалларни мисол қилиб
кўрсатган.[2]
К.С.Кричевскаянинг таърифига кўра аутентик материаллар асл адабий,
тасвирий, мусиқий асарлар ҳамда атрофимизни ўраб турган ҳаётимиздаги нарса
буюмлар бўлиб, кундалик ҳаётимизнинг бир қисми бўлишга улгурган
INNOVATSIYA 2021: DOLZARB MUAMMOLAR VA ZAMONAVIY YECHIM
Стр.
179
(эълонлар,чеклар, ёрлиқлар)
материаллардир. Олим уларни
прагматик
материаллар турига ажратиб, бу гуруҳга шунингдек
аудио-тасвирий
материалларни (теле кўрсатувлар, радио эшиттиришлар, янгилик ва эълонлар)
киритган. Олимнинг фикрига кўра
улар тил соҳибларининг кундалик ҳаётий
муҳитига тил ўрганувчиларни иштирок этишига имкон бериши билан алоҳида
аҳамият касб этади[4].
Прагматик аутентиклик ҳақида сўз бораркан америка олими В. Лиер
аутентликни учта гуруҳга ажратади,
материаллар аутентлиги
,
прагматик
аутентиклик (аутентик контекст, коммуникатив мақсад,нутқнинг ўзаро
таъсири), шахс аутентлиги.
Муаллифнинг фикрига кўра методистлар
томонидан махсус тил ўрганувчининг тил билиш даражасини инобатга олинган
ҳолда яратилган материаллар туркумини аутентик материаллар қаторидан
ўчириб юбориш керак эмас, балки уларнинг аутентиклик (
информационлиги,
ўқув дастури мазмунига боғлиқлиги, матнда чет тилига ҳос турғун ибора ва
бирликларнинг мавжудлиги)
даражасини сақлаб қолишга ҳаракат қилиниши
керак. Ҳамда педагогнинг асосий эътибори материалнинг аутентик ёки ўқув
материал эканлигига эмас, балки ўқувчининг тил ўрганишга бўлган иштиёқини
оширишга қаратилган бўлиши лозим. Аутентик мулоқотда ўқитувчининг
асосий вазифаси эса ўқувчи нутқидаги ҳатони ахтариш ва тузатиш эмас балки,
мулоқотдаги нутқнинг табиийлигига кўпроқ аҳамият қаратиши керак[8]. Ва
ўқувчининг ўзига, муаллифнинг фикрига кўра, мулоқот вазиятидан келиб
чиққан ҳолда мулоқот йўналиши ҳақида аниқ тасаввурга эга бўлишига, ўз
ҳаракатларини англаб олиши ва таҳлил этиши ва тузатишига имкон берилиши
керак.
Юқоридаги фикрлардан кўриниб турибдики, олимлар орасида услубий
қайта ишланган,(унинг аутентиклик принципларини бузилишига олиб келмаган
ҳолдаги аудиторияга мослаштириш) келиб чиқиши жиҳатидан эса тил
соҳиблари томонидан тил сохиблари учун мўлжалланган материаллар аутентик
ёки ўқув материаллар гуруҳидан қай бирига мансублиги ҳақида яхлид фикр
мавжуд эмас.
INNOVATSIYA 2021: DOLZARB MUAMMOLAR VA ZAMONAVIY YECHIM
Стр.
180
Шундай экан биз ҳам чет тил таълимида аутентикликни нисбий тушунча
деб қабул қиламиз. Ва юқорида олимларимиз фикрига қўшилган ҳолда аввал
келтирган қатъий икки гуруҳга ажратган материалларимиз сафига учинчи гуруҳ
материалларни “
ўқув аутентик ёки ярим аутентик”
материал гуруҳини
қўшамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |
