Innovatsion iqtisodiyot

1.4. Korxonalarning tashkiliy tuzilmasi va unug samaradorlik mezonlari
Ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish me’yorlari (ishlab chiqarish davrining davomiyligi tugallanmagan ishlab chiqarish hajmi, xomashyo zahiralari, material, yoqilg’i).
Loyihadagi korxona ishlab chiqarish Sexi, agregat, moslamani ishga tushirish quvvatini egallashni davomiyligi me’yori.
Me’yor va me’yorlashlar mahsulot tannarxini aniqlashga xizmat kiladi.
Rejalarni texnik - iqtisodiy asoslanish kerakligi va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish oldindan reja ko’rsatkichlar tizimini aniqlaydi.
Korxonani rivojlantirish rejasi va uning mohiyati Rejalarni texnik iqtisodiy jihatdan asoslashda ko’rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. Ko’rsatkich bu topshiriqning ifodalanish formasi. Ko’rsatkichlar tizimi esa ko’rsatkichlarning mazmuni mohiyati va ifodalanishi majmuidir.
Ko’rsatkichlar tizimiga quyidagi talablar qo’yiladi:
Birinchidan: ma’lum bir maqsad va adresga qaratilganlik.
Ikkinchidan: barcha sub’ektlar uchun umumiylik. Ko’rsatkichlar tizimiga quyidagilar kiradi:

1. 
   Natura va qiymat.
   
2. 
   Miqdor va sifat.
   
3. 
   Tasdiqlangan va hisob-kitob.
   

Rejalashdagi qo’llaniladigan ko’rsatkichlar, son va sifat, hajm va solishtirma ko’rsatkichlarga bo’linadi.
1.Sonli ko’rsatkichli reja absolyut o’lcham bilan ifodalanadi. Bunga: tovar hajmi, sotish hajmi, ishchilar soni, ish haqi fondi, foyda summasi, turli ishlab chiqarish resurslarini sarfi (metall, yonilg’i va boshqalar.)
2.Sifat ko’rsatkichlari nisbiy o’lchamda hisoblanadi. Ular ishlab chiqarishni iqtisodiy samarasi, uning alohida omillari bilan ifodalanadi. Bu mehnat unumdorligini o’sishi, mahsulot tannarxini kamayishi va boshqalar.
Sifat ko’rsatkichlari, son ko’rsatkichlarning o’zaro nisbiyligini ifodalaydi Masalan, ishlab chiqarish rentabelligi, fond qaytimi, mahsulot sifati va boshqalar.
Son va sifat ko’rsatkichlarining o’zaro bog’lanishi va o’zaro ta’siri korxona jamoasi mehnatini samarali tashkil etish uchun, uzluksizlikni va ishlab chiqarishni o’sish proportsionalligini ta’minlash, ishchilarni ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga yo’naltirish uchun bitta ko’rsatkich masalan, tovar mahsuloti hajmi kamlik qiladi, bunda bar qator ko’rsatkichlar tizimi kerak bo’ladi. Son va sifat ko’rsatkichlarini hisoblash, soha ishchilarini ishlab chiqarishdagi mahsulot chiqarish hajmiga yo’naltirilgangina bo’lmasdan aholi uchun kerakli bo’lgan mahsulot ishlab chiqarish kerak, xalq xo’jaligiga tur bo’yicha, kerakli sifat talabida kam sarf qilish bilan foyda ko’rinishidagi samara olish kerak. Ushbu muammolarni hal etish yechimi, korxonani bozor munosabatlariga o’tishi hisoblanadi.
Hajmli ko’rsatkichlar ishlab chiqarishni bir butun absolyut o’lchamlari, unda qatnashayotgan alohida jarayonlar, omillar bilan belgilanadi. Masalan, ishlab chiqarishni bir butun hajmi, mexanik ishlovlar, yig’im, mehnat sarflari, material resurslari va boshqalar hajmlari.
Solishtirma ko’rsatkichlar ikki yoki bir qancha o’zaro bog’langan ko’rsatkichlarni belgilanish nisbiyligi. Masalan, mahsulot birligiga metall sarfi, ishlab chiqarish quvvati birligiga kapital qo’yilma va boshqalar.
Tasdiqlangan ko’rsatkichlar yuqori davlat organlari tomonidan beriladi, bajarilishi majbur hisoblanadi. Masalan, yalpi paxta hosili. hisob-kitob ko’rsatkichlar tasdiqlangan ko’rsatkichlarni asoslashda foydalaniladi. Ularga ekin maydoni, hosildorlik, ishlab chiqarish quvvati, quvvatdan foydalanishni misol qilib olishimiz mumkin.
Korxonani rivojlantirish rejasiga quyidagi asosiy bo’limlar kiradi:

1. 
   Soha mahsuloti ishlab chiqarish rejasi (ishlab chiqarish programmasi).
   
2. 
   Fan va texnikani rivojlantirish rejasi.
   
3. 
   Ishlab chiqarishda iqtisodiy samaradorlikni oshirish rejasi.
   
4. 
   Kapital qurilish va kapital qo’yilma rejasi.
   
5. 
   Material texnik ta’minot rejasi.
   
6. 
   Mehnat va xodimlar rejasi.
   
7. 
   Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotni sotish rejasi.
   
8. 
   Moliyaviy reja.
   
9. 
   Korxona va birlashma jamoasini ijtimoiy rivojlantirish rejasi
   
10. 
    Tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resruslardan unumli foydalanish rejasi.
    

•