|
Bellman funksiyasi
deyiladi.
k
i
x
y
x
x
f
y
B
i
k
i
i
k
i
i
i
k
,
1
,
0
,
,
)
(
max
)
(
1
1
(3)
Dinamik programmalash usuli bilan masalani yechishning ikkinchi
bosqichi – Bellman funksiyasi uchun tenglamani olishdir.
Bu tenglamani olishda Bellmanning optimallik prinstipi qo‘llaniladi va
tenglamani tuzishda invariant joylashning to‘g‘riligi ko‘rinadi.
k
jarayonli va
u
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
984
xomashyo g‘amlamasiga ega bo‘lgan (2) masalada
k
- chi jarayonga
z
,
y
z
0
miqdordagi xomashyo ajratamiz. Bunda
k
-chi jarayon olinadigan
foyda
)
(
z
f
k
ga teng bo‘ladi.
1
,...,
2
,
1
k
nomerli jarayonlar uchun
z
y
miqdordagi xomashyo qoladi
va bu xomashyo qolgan jarayonlarga optimal taqsimlangan bo‘lsin. (3) ning
aniqlanishga ko‘ra
1
k
ta jarayondan qoladigan foydaning maksimal
miqdori
)
(
1
z
y
B
k
ga teng bo‘ladi.
U holda
k
-chi jarayonga
z
miqdorda xomashyo ajratilganda barcha
k
ta jarayonlar va ular xomashyo g‘amlamasidan olingan foyda
)
(
)
(
1
z
y
B
z
f
k
k
(4)
ga teng bo‘ladi.
z
miqdorni
y
z
0
oraliqda o‘zgartirib, (4) umumiy foyda maksimal
bo‘ladigan
(0)
( )
k
z
y
qiymatni topamiz:
)
(
)
(
max
))
(
(
))
(
(
1
0
)
0
(
1
)
0
(
z
y
B
z
f
y
z
y
B
y
z
f
k
k
y
z
k
k
k
k
.
(5)
Ikkinchi tomondan, (3) ga asosan xomashyo miqdori
y
bo‘lganda
k
ta
jarayondan olinadigan maksimal foyda
)
(
y
B
k
ga teng edi. Bu qiymatni (5)
ifodaning o‘ng tomoniga tenglashtirib,
( )
k
B y
funksiya uchun
c
y
n
k
z
y
B
z
f
y
B
k
k
y
z
k
0
,
,
1
,
)
(
)
(
max
)
(
1
0
(6)
tenglamani olamiz, bu
Bellman tenglamasi
deb ataladi. (6) tenglama
( )
k
B y
funksiyaning
k
argumentiga nisbatan rukkurent bo‘lganligidan uni
yechish uchun boshlangich shart berilishi kerak.
Uni (3) dan
1
k
bo‘lganda topish mumkin:
0
,
),
(
max
)
(
1
1
1
1
1
x
y
x
x
f
y
B
Demak, Bellman tenglamasi (6) uchun boshlang‘ich shart
)
(
)
(
1
1
y
f
y
B
(7)
ko‘rinishga ega bo‘ladi,
Masalani dinamik programmalash usuli bilan yechishning oxirgi bosqichi
Bellman tenglamasining yechimini tuzish va u bo‘yicha (1) masalaning
yechimni qurishdan iboratdir. (6) tenglamada
2
k
deb olamiz:
)
(
)
(
max
)
(
1
2
0
2
z
y
B
z
f
y
B
y
z
(8)
Bu ifodaning o‘ng tomonida berilgan
)
(
2
z
f
funksiya va (7) dan
topiladigan
)
(
1
y
B
funksiya bor (8) dan
)
(
2
y
B
aniqlanadi. So‘ngra (6) da
3, 4,...,
k
n
deb olib, har bir holda, ketma-ket
)
(
),...,
(
),
(
4
2
y
B
y
B
y
B
n
funksiyalarni aniqlab olamiz. (3) ga asosan
)
(
c
B
n
son (1) boshlang‘ich masala
uchun maksimal foydadan iboratdir. Xomashyoning texnologik jarayonlar
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
985
bo‘yicha taqsimotini topish uchun (5) da
,
k
n
y
c
deb olib,
)
(
)
0
(
c
z
n
soni
olamiz. Bu boshlang‘ich masalani
)
0
(
)
0
(
1
)
0
(
,...,
n
z
z
z
optimal rejasining
)
0
(
n
z
komponentasidir:
)
(
)
0
(
)
0
(
c
z
z
n
n
.
Demak,
n
-chi jarayon uchun
)
0
(
n
z
miqdorda xomashyo ajratilsa,
qolagan
1
n
jarayon uchun
)
0
(
n
z
c
miqdordagi xomashyo qoladi. Yana (5)
da
(0)
1,
n
k
n
y
c
z
deb olib,
)
(
)
0
(
)
0
(
1
n
n
z
c
z
soni topamiz. Bu
)
0
(
z
optimal
rejaning oxiridan oldingi komponentasidir.
Shu jarayonni davom ettirib, boshlang‘ich masala yechimining
)
0
(
1
)
0
(
1
,...,
z
z
n
kompo-nentalarini aniqlaymiz. Bu esa zahiradagi xomashyoning texnologik
jarayonlar bo‘yicha eng yangi taqsimotini beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Введение в математическое моделирование: Учеб. пос. –М.:
Логос, 2004
2.
Громенко В.М., Громенко В.М. Методы и модели в экономике:
Учеб. пос. –М.: МГОУ, 2006
3.
Доугерти К. Введение в эконометрику. Учебник. -М.: ЮНИТИ, 2001.
4.
Забудский Г.Г. Математическое моделирование в экономике.
Учеб. пос. –Омск.: ОмГУ, 2008
5.
Замков О.О. Математические методы и модели. -М.: ДиС, 2000.
6.
Карманов В.Г. Математическое программирование. Учеб пос. –
М.:
Физматлит, 2011.
7.
Козин Р.Г. Математическое моделирование. Учеб. пос. –М.:
МИФИ, 2008.
8.
Конюховский П. Математические методы исследования
операций
в
экономике: Учеб. пос. -СПб.: Питеp, 2000.
9.
Кугаенко А.А. Методы динамического моделирования в
управлении
экономикой: Учеб. пос. - М.: Университетская книга, 2005.
10.
Магнус Я.Р. Эконометрика: Начальный курс. Учебник. -М.: Дело,
2001.
11.
Моделирование экономических процессов. /М.П. Власов, П.Д.
Щикко.
-
Ростов н/Д: Феникс, 2005.
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
986
12.
Портер М.Э. Конкуренция. /Пер. с англ. - М.: Изд. дом Вильямс,
2003.
13.
Самарский
А.
А.,
Михайлов
А.
П.
Математическое
моделирование.
Идеи.
Методы. Примеры. -М.: Физматлит, 2001.
14.
Сеславина
Е.А.
Математическое
моделирование
экономических процессов на транспорте. Учеб. пос. –М.: РГОТУПС,
2006.
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
987
MA‘NAVIY TAHDID VA IJTIMOIY ILLATLARGA QARSHI KURASHDA HUQUQIY
BILIM HAMDA MADANIYATNI OSHIRISHNING AHAMIYATI
https://doi.org/10.5281/zenodo.6582861
Muhammadqodir Abdurasulov
Andijon viloyat yuridik texnikumi o‗qituvchisi
2-darajali adliya malahatchisi
Xolmuhammad Abdurasulov
Jalaquduq tuman adliya bo‗limi bosh maslahatchisi
3-darajali yurist
Annotatasiya:
Mustaqil O‗zbekistonda fuqarolar, ayniqsa talaba-yoshlar
huquqiy savodxonligi, huquqiy madaniyati va ma‘naviyatini yuksaltirish
demokratik huquqiy davlat qurish va adolatli fuqarolik jamiyatini shakllantirish
jarayonida g‗oyat muhim va dolzarb ahamiyat kasb etadi.
Kalit so‗zlar:
huquqiy ong, huquqiy madaniyat, ma‘naviy tahdid,
huquqiy davlat, yoshlarning huquqiy bilimini oshirish, Konstitutsiya, ma‘naviy
barkamollik.
O‗zbekistonda mustaqillikning dastlabki yillaridanoq har jihatdan yetuk
va barkamol shaxsni tarbiyalashga katta ahamiyat berilmoqda. Amaliy ishlar
doirasida yosh avlodni hayotga qat‘iy e‘tiqod va qarashlar ruhida,
mentalitetimizga yot bo‗lgan zararli ijtimoiy illatlar, ta‘sir va oqimlarga qarshi
tura oladigan milliy hamda umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida
tarbiyalash masalalari dolzarb bo‗lib qolmoqda. Bu boradagi ishlarni
yanada jadallashtirish masalasiga to‗xtalib, O‗zbekiston Respublikasi
Prezidenti Sh.Mirziyoyev: ―yoshlarimiz o‗rtasida huquqiy madaniyat, sog‗lom
turmush tarzini, jismoniy tarbiya va sportni targ‗ib qilishga qaratilgan
ishlarning samarasini oshirishni bugun davrning o‗zi talab etmoqda‖ , deb
ta‘kidlagani bejiz emas. Inson ongi va qalbini egallash uchun kurash
ketayotgan bugungi globallashuv sharoitida huquqiy savodxonlik masalasi
va ma‘naviyatning ijtimoiy roli, yoshlar hayotidagi ahamiyati beqiyos
darajada ortib bormoqda.
Ayni paytda, O‗zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.Karimov
ta‘kidlaganidek, ―Yoshlar bilan ishlashda ham yangi yondashuvlar kerak‖ .
Zero, ―Bugungi kunda farzandlarimizning ma‘naviy olamini yuksaltirish, ularni
milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalash masalasi biz uchun eng
dolzarb vazifa bo‗lib qolmoqda‖ . Shu nuqtai nazardan, bugungi kunda
Do'stlaringiz bilan baham: | 
