Innovat sion

2.2-rasm .
M a rk e tin g d a inn ova tsiyala rn ing asosiy b o sq ich la ri1.
1 
Секерин В. Д.
И н н о в а ц и о н н ы й м аркетинг: У ч еб н и к. - М .:И Н Ф РА -М , 20 П . -
C . 66.
32

---

Iq tis o d iy riv o jla n is h n in g tu rli b o s q ic h la rid a ra q o b a t k u ra s h i u
y o k i b u d a v r iq tis o d iy o tin in g riv o jla n is h d a r a ja s ig a j a v o b b e r a d ig a n
u y o k i b u s h a k lla r g a e g a b o i i b k e lg a n . X X I a s m in g b o s h la r id a so - 
tu v c h i v a x a r id o r ( i s t e ’m o lc h i) o ‘rta s id a u z o q m u d d a tli h a m k o r lik
m u n o s a b a tla r in i s h a k lla n tiris h ra q o b a tli u s tu n lik k a a y la n a d i.
B o z o r d a g i m a rk e tin g ta d q iq o tla ri ta la b , n a rx , o 'x s h a s h to v a r, 
ra q o b a tc h ila r v a x a r id o r la rn i ta h lil v a b a s h o r a t q ilis h n i n a z a r d a tu - 
ta d i h a m d a ta d b ir la r is h la b c h iq is h v a a m a lg a o s h iris h b ila n b o g i i q
ta d q iq o tc h ilik fa o liy a tin in g b a r c h a tu rla rin i o ‘z ic h ig a o la d i. B e s h ta
y o ‘n a lis h n in g b a r c h a s i b o 'y ic h a b o z o r ta d q iq o tla ri b ila n s h u g ‘u lla n - 
m a g a n la r b o z o r d a n c h iq ib k e td ila r. R a q o b a t k u ra s h i s o tu v n i r a g 'b a t -
la n tiris h , m a r k e tin g s o h a s ig a , y a ’n i is te ’m o lc h i b ila n t o i a q o n l i is h - 
la s h g a o ‘td i.
S h u n d a y q ilib , k o rx o n a d a z a m o n a v iy lo g is tik a m a rk e tin g in i j o r i y
q ilis h q u y id a g i r a q o b a tli u s tu n lik la r g a e r is h is h im k o n in i b e ra d i:
- z a x ir a v a b o g i a n g a n k a p ita l h a jm in i k a m a y tiris h ;
- t o v a m i y e tk a z ib b e r is h g a ta y y o rlik n i o s h iris h ;
- b u y u r t m a n i b a ja r is h v a q tin i k a m a y t i r i s h v a u n i n g s i f a t i n i
o s h i r i s h ;
- is h la b c h iq a r is h n in g m o s la s h u v c h a n lig in i o s h iris h ;
- m a h s u lo t ta n n a r x i, tra n s p o r t x a r a ja tla ri, q o i m e h n a ti x a r a ja tla -
rin i p a s a y tiris h ;
- k a p ita l a y la n u v c h a n lig in i te z la tis h ;
- k o r x o n a n in g iq tis o d iy o q im la rin i o p tim a lla s h tiris h ;
- k o r x o n a r e s u r s la r in in g b a rc h a tu rla rid a n f o y d a la n is h n i ta s h k il 
q ilis h n i ra ts io n a lla s h tir is h ;
- iq tis o d iy o q im la r n i b o s h q a ris h ja r a y o n i d a k o rx o n a n in g b a r c h a
b o i i n m a l a r i f a o liy a tin i m u v o fiq la s h tirish .
A Q S H v a Y a p o n iy a d a q a b u l q ilin g a n g lo b a l m a rk e tin g n in g a s o ­
s iy k o n s e p s iy a la r i ta jrib a s id a n k e lib c h iq ib , g lo b a l m a r k e tin g n in g
q u y id a g i a s o s iy s ta n d a r tla rin i a jra tib k o ‘r s a tis h m u m k in :

---

- k o m p a n iy a ta la b la rig a m o s k e la d ig a n q a y tu v c h a n a lo q a u su l- 
la rid a n fo y d a la n ib , o ‘z i s t e ’m o lc h is in i im k o n i b o ric h a a n iq b ilish . 
F a q a t i s te ’m o lc h in i d iq q a t m a rk a z ig a q o ‘y ib , k o m p a n iy a u n i b ilg a n
v a b u b ilim la rd a n fo y d a la n g a n h o ld a g in a , is te ’m o lc h i u n d a n v o z 
k e c h a o lm a y d ig a n ta k lifn i s h a k lla n tiris h i m u m k in . T a s h a b b u s k o r, 
n a fs o n iy a ti k u c h li k o m p a n iy a la r y u z a g a k e la d ig a n e h tiy o jla rg a od - 
d iy g in a ja v o b q a y ta rish d a n k o ‘ra o ‘zlari e h tiy o jn i y a r a tis h v a q o n d i- 
ris h g a k o ‘p r o q y o ‘n a ltirilg a n b o i a d i ;
- en g y a n g i te x n o lo g iy a la r (m a rk e tin g d a - a u ts o rs in g , m e rc h a n - 
d a y z in g , b e n c h m a rk e tin g , in te rn e tm a rk e tin g , b re n d m a rk e tin g , m u - 
n o s a b a tla r m a rk e tin g i, « y a s h irin » m a rk e tin g , « ta rix iy in n o v a ts iy a la r 
n a z a riy a s i» ) v a in n o v a ts io n m a rk e tin g d a n o ‘z v a q tid a v a t o ‘g ‘ri fo y - 
d a la n ish ;
- z a m o n a v iy m a rk e to lo g o ‘z is h in i, ijo d k o rlik n i b y u ro k r a tiy a - 
g a a y la n tirg a n h o ld a b o s h q a ris h , b a s h o ra t v a n a z o ra t q ilis h z a ru ra ti 
s ifa tid a k o ‘rib c h iq m a s lig i, b a lk i ta d b irk o rlik ru h i b ila n b o y itilg a n
ijo d k o r b o i i s h i lo zim .
O x irg i y illa rd a m a rk e tin g d a n m a m la k a tla ra ro d a r a ja d a fo y d a la - 
n is h te n d e n s iy a s i to b o ra a n iq ro q n a m o y o n b o i m o q d a . B u h o la td a
fo y d a la n ila d ig a n « m e g a m a rk e tin g » a ta m a si m a i u m b ir, k o ‘p in c h a , 
b o s h q a m a m la k a tla m in g to v a rla ri u c h u n y o p iq b o i g a n b o z o rg a
c h iq is h u c h u n iq tis o d iy , s iy o s iy v a p s ix o lo g ik y o n d a s h u v la r n i stra te - 
g ik m u v o fiq la s h tirs h in i ta q o z o e ta d i. M a s a la n , « P e p si C o la » k o m - 
p a n iy a s i u lk a n h in d b o z o r ig a c h iq is h u c h u n h in d is to n lik is h b ila rm o n
d o ira la r b ila n m u v a ffa q iy a tli h a m k o rlik n i ta s h k illa s h tird i. S a lq in
ic h im lik la r is h la b c h iq a ru v c h i m a h a lliy k o m p a n iy a la r q a rs h ilig in i 
y e n g ib o ‘tis h v a q o n u n c h ilik n i o ‘z g a rtiris h g a q u y id a g i c h o ra la m i 
a m a lg a o s h iris h y o i i b ila n e ris h ild i. H in d is to n h u k u m a tig a m a h a l­
liy q is h lo q x o ‘ja lig i m a h s u lo tla rin i e k s p o rt q ilis h d a k o 'm a k la s h is h
t a k l i f e tild i. B u n d a n ta s h q a ri, « P e p s i C o la» k o m p a n iy a s i o ‘z m a h s u ­
lo tla rin i H in d is to n n in g q is h lo q x o ‘ja lig ig a ix tis o s la s h g a n h u d u d la ri- 
d a so tish o rq a li u la rn in g iq tis o d iy o ti riv o jla n is h ig a k o 'm a k la s h is h n i
34

---

v a ’d a q ild i. B u v a ik k a la to m o n u c h u n fo y d a li b o i g a n b o s h q a ta k - 
lifla r H in d is to n n in g k o ‘p la b siy o siy , h u k u m a t, ja m o a tc h ilik v a ish - 
b ila rm o n lik d o ira la ri v a k illa ri o ra s id a o ‘z ta r a f d o r la r ig a e g a b o i d i .
Y u q o rid a a y tib o ‘tilg a n la m in g b a rc h a s i b o z o r la rn i q is m la rg a
a jra tis h d a r a ja s in in g y u q o r i b o i i s h i g a o lib k e la d i. Is h la b c h iq a r u v - 
c h ila r d e y a rli h a r q a n d a y e h tiy o jn i q o n d ira d ig a n to v a rla m i ta k l i f e ta
b o s h la d ila r. T o v a r la r v a m a rk e tin g ta d b irla r in in g in d iv id u a lla s h u v i 
r o ‘y b e r m o q d a , b u e s a , m o s ra v ish d a , y a n g i to v a r la r d a n q o ‘s h im c h a
f o y d a o lis h n in g p a s a y is h ig a o lib k e la d i. Z a m o n a v iy ra q o b a t s tra te - 
g iy a la r ir in g a s o s in i m a v ju d b o z o r la rd a n ta s h q a r id a y a n g i to v a rla r 
y a r a tis h g a im k o n b e r a d ig a n in n o v a ts iy a la r ta s h k il e tm o q d a . B u n d a y
s h a r o itla r d a in n o v a ts io n m a rk e tin g a lo h id a ro i o ‘y n a m o q d a .