этиш янги билимларни, янги усул ва \аракатларни излаб топиш ни
талаб этади. Агар укувчида кийналиш ларни бартараф этиш йулла-
рини к,идириш учун бош лангач билимлар етишмаса, у муаммоли
вазиятларни кабул кила олмайди ва табиийки,
тафаккурида кураш
ва карама-карш илик жараёни кечмайди.
Мавжуд вазиятларнинг уч куриниш ини келтириш мумкин:
1. Вазият маълум. Уни хал этиш учун шунга ухшаш ан и к
намуналар мавжуд булади. Бундай \олатда вариантни ечиш методи
стандартли булиши мумкин.
2. Вазият ухшаш. Бундай хдлатда уни шунга ухшаш бош ка ва-
зиятлар билан таккослаш зарур. Улар бир-бирига айнан ухшаш
булмаслиги мумкин, бирок яхлит асосга эга булганлиги учун
унинг куринишини узгартириб, каралаётган вазиятга якинлаш ти-
риб макбуллаштирилади ва окилона ечиш йули топилади.
3. Номаълум вазият. Бундай вазият
амалий фаолиятда учрамай-
ди, уни бошка кандайдир намуна билан солиштириш имкони йук-
Ш у боисдан ечимнинг янги услубини излаб топиш зарур булади.
Дидактик жараённинг мотивацион боскичи укувчиларнинг би
лиш фаолиятига кириб кетишини тезлаштиришга имкон беради. Бу
фаолиятни керак™ фаоллик даражасида ушлаб туриш учун уни
таш кил этиш методлари ва усулларини укитувчи укувчиларнинг
узлаштириш сифатига б о т и к холда танлай олиши керак.
Укувчилардаги мотивация характери куп жихатдан уларнинг
укув фаолиятига (иккинчи элемент) боглик- Урганиш кенг маъ-
нода — укувчиларнинг Янги билимларини узлаштириш жараёни-
дир. Лекин хар кандай урганиш хам укув фаолияти була олмайди.
Урганиш укув фаолияти даражасига кутарилиши учун укувчилар
билимларни эгаллаш давомида уларни бойитадиган укув харакат-
ларининг
янги усулларини узлаштириши, мустакил равишда укув
топш ириктарини белгилаши, уз-узини назорат килиш и ва уз ху-
сусий укув фаолиятини бахолаш мезонларини билишлари керак.
Педагогик жараён билан шугулланувчи хар бир киш ига маъ-
лумки, билимларнинг укувчилар томонидан эгалланиши уларнинг
хусусий укув фаолияти (психологлар таърифида — билиш ф аоли
яти) натижаси туфайли руй беради. Бирок психология фани хануз-
гача укитишда укувчиларнинг кетма-кет билиш харакатларининг
энг яхши таркиби тугрисида ан и к фикрга келгани йук.
Бу таркиб
ва укувчиларнинг билишга оид харакатларининг кетма-кетлиги,
мавжудлик алгоритми (МА) деб номланади. МА, биринчидан, бу
Харакатларнинг катьиян кетма-кетлигини, иккинчидан, уларнинг
натижалари хам катьиян олдиндан аникланганлигини таъкидлайди.
Ш у боисдан МА мохият жихатидан укув билиш назарияларининг
турига (элементар мулокот, ассоциатив,
бихевиоризм, гештальт,
акдий харакатларни боскичли шакллантириш) мос холда турли
20
куриниш га ва мазмунга эга. Хар кандай М А нинг инвариатив эле-
менти — укув жараёнида узлаштириш даражаси буйича кетма-кет
Харакатл аниш дир. Харакат „кадам"нинг узи ва хар бир „кадам“
мазмуни танланган узлаштириш назариясига б о т и к булади. Танлаш
усули ва танланган Узлаштириш назариясининг сифат мезонлари —
укитувчининг педагогик фаолиятидаги мухим мулжал ва унинг
педагогик технологияси тавсифномаси хисобланади.
Тадкикотлар тахлили шуни курсатади-ки,
хар кандай укув
ф аолияти амалиётнинг умумий лойихаси буйича курилади ва
узида
Do'stlaringiz bilan baham: