Инглиз тили ва адабиёти”

Ҳафталар Қисмлар	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
15
Курс иши режаси
Кириш
Асосий қисм
Хулоса
Адабиётлар
Иловалар
Расмийлаштириш
Текшириш
Ҳимоя
Топшириш

Раҳбар _________________
(имзо)


Mavzu : Antroposentrik paradigma
Kirish


Asosiy qism
1-BOB. Paradigma tushunchasi

1. 
   Paradigma tushunchasiga oid fikrlar
   
2. 
   Paradigma tushunchasining mohiyati. Yondashuvlar va fokuslar
   

2-BOB : Antroposentrik paradigma xususiyatlari
2.1. Ilmiy paradigma va antroposentrik paradigma
2.2. Antroposentrik paradigmaning lingvokulturologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi
XULOSA
Foydalanilgan adabiyotlar


KIRISH
Tilshunoslikda antroposentrik tilshunoslik (yoki antroposentrik paradigma; neolingvistika) sohasining shakllanishi til egasi – so‘zlovchi shaxs omilining tadqiq etish bilan bog‘liqdir. “Tilshunoslikda antroposentrik burilishning yuzaga kelishi shu bilan izohlanadiki, tadqiqotchilarning diqqati “til qanday qurilgan” degan masaladan “til qay tarzda amal qiladi” degan masalaga ko‘chdi... Tilning qay tarzda amal qilishini tadqiq etish uchun esa tilni uning egasi bo‘lgan shaxs omili nuqtayi nazaridan ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi”¹.
Taniqli o‘zbek tilshunosi, prof. N. Mahmudovning tilshunoslikda antroposentrik paradigmaning shakllanishi haqida quyidagi fikrlarni bayon qiladi:
“Tilning ana shunday obyektiv xususiyatiga muvofiq ravishda antroposentrik paradigmada inson asosiy o‘ringa chiqariladi, til esa inson shaxsini tarkib toptiruvchi bosh unsur hisoblanadi. Mutaxassislar taniqli rus adibi S.Dovlatovning “inson shaxsiyatining 90 foizini til tashkil qiladi” degan hikmatomuz gapini tilga oladilar. V.A. Maslova ta’kidlaganiday, inson aqlini, insonning o‘ziday, tildan va nutq yaratish hamda nutqni idrok qilish qobiliyatidan tashqarida tasavvur etib bo‘lmaydi” ²
Ayrim tilshunoslarning fikricha, antroposentrik paradigma o‘tgan asrda strukturalizm muvaffaqiyatlari natijasi sifatida yuzaga kelgan “o‘zida va o‘ziuchun” tamoyilini butunlay chetga surib qo‘ydi³
Bunda asosiy e’tibor nutqiy faoliyat bajaruvchisi, ya’ni nutq tuzuvchi va uni idrok etuvchi til egasiga qaratildi.
Ilmiy paradigmaga “til egasi” kategoriyasining kiritilishi tilshunoslikda, shaxs, lisoniy ong, tafakkur, faoliyat, mentallik, madaniyat kabi tushunchalarning yanada faollashuvini taqozo etadi⁴
Mavzuning mohiyati- Zamonaviy tilshunoslikda til tizimini antroposentrik nuqtayi nazardan o‘rganish, asosan, lingvistik semantika, kognitiv tilshunoslik, psixolingvistika, pragmalingvistika hamda lingvokulturologiyaga oid tadqiqotlarni amalga oshirish muhimligi, ularni tadqiq etish dolzarb masalalardan biridir.
Ishning obyektivligi-ushbu mavzuning ya`ni antroposentrik paradigmaning lingvokulturalogiya bilan chambarchas bog’liqligidir.
Ishning dolzarbligi bu hozirgi kunda til bilishning o‘zi kommunikatsiya ishtirokchilari bir-birini tushunishlari uchun yetarli bo‘lmaydi. O‘zaro munosabatlarning muvaffaqiyatli va samarali bo‘lishi uchun nutq ishtirok etgan va ishtirok etmagan muloqotning milliy-madaniy xususiyatlari, ijtimoiy-madaniy me’yorlar, odob-axloq qoidalari, kommunikatsiyadagi ustuvor xususiyatlar hamda xushmuomalalikning milliy tizimi haqida bilimga ega bo‘lish kerak bo‘ladi.
Zero, yoshlarimizning Prezidentimiz Sh. M. Mirziyoyevning ta’kidlaganidek: “mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma’naviy salohiyatga ega bo‘lib dunyo miqiyosida o‘z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan insonlar bo‘lib kamol topishi o‘ta muhim vazifalardan birdir ⁵
Kurs ishining maqsadi – Antroposentrik paradigmani chuqur tadqiq qilish va mohiyatini ochib berish.
Nazariy va amaliy ahamiyati talabalarni paradigma tushunchalaridan xabardor etish, barcha narsalarning o‘z o‘lchovida anglash insonga uning ongida narsalarning antroposentrik tartibini ijod qilish huquqini anglatish. Uni maishiy emas, balki ilmiy darajada tadqiq qilish mumkinligini uqtirish . Insonning miyasida, ongida mavjud bo‘lgan bu tartib uning ma’naviyatini, qadriyatlarini va xatti-harakati motivlarini qanday belgilashini anglatish Bularning barchasini inson nutqini, xususan, uning eng ko‘p qo‘llaydigan ifodalarini tadqiq qilish orqali tushunish mumkinligini bildirish.
Tuzilishi- Kirish, 2 ta bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat .
Kirish qismida “Antroposentrik paradigma” mohiyati, maqsadi va vazifalari, uning asosiy masalalari ochib berilgan.
Birinchi bobda – Paradigma tushunchasi, mohiyati, ma’nolari, turlari, fokuslari ochib berilgan
Ikkinchi bobda- Antroposentrik paradigm va ilmiy paradigmaning o’zaro chambarchasligi, mohiyati, va lingvokulturalogiya bilan o’zara aloqasi yoritilgan.
Ushbu o‘quv qo‘llanmani tayyorlashdagi manbalar
Дорофеев Ю. Антропоцентризм в лингвистике и предмет когнитивной грамматики , Маҳмудов Н. Тилнинг мукаммал тадқиқи йўлларини излаб, Воркачев С.Г. Лингвокультурология, языковая личность, концепт, Седов К.Ф. Дискурс и личность, Маслова В. А. Лингвокультурология. Учебное пособие для студентов высших учебных заведений,Телия В.Н. Русская фразеология: семантический, прагматический и лингвокультурологический аспекты va boshqa manbalardan foydalanildi.
1-BOB Paradigma tushunchasi
1.1 Paradigma tushunchasiga oid fikrlar
“Paradigma” atamasining ma'nolari va turli ma'nolarini ochib berishdan oldin uning etimologik kelib chiqishini aniqlashimiz kerak. Xususan, u lotincha paradigma so'zida uchraydi, garchi bu o'z navbatida yunon tilidan kelib chiqqan bo'lsa ham. Aniqrog'i, u paraράδειϒμa, birgalikda "para" prefiksining birlashmasidan va namuna yoki model sifatida tarjima qilingan "deigma" so'zidan kelib chiqadi.⁶
" paradigma" yunon tilidan olingan" paradigma"va namuna, namuna, namuna sifatida tarjima qilingan. Ilmiy jamiyatda ma'lum vaqt ichida tan olingan va yangi ilmiy tadqiqotlar uchun namuna va asos bo'lib xizmat qiladigan fan yutuqlari to'plami.Bir tomondan, paradigma barcha nomuvofiq va bog'liq bo'lmagan nazariyalar va tushunchalarni rad etadi, ikkinchi tomondan, bu ilmiy dunyoga yangi o'rganish uchun nazariyadan foydalanishni ko'rsatadi va natijada paradigmaning o'zi yaxshilanishiga olib keladi.⁷
Paradigma (yunon tilidan olingan so'z paradigma) kundalik hayotda sinonim sifatida ishlatiladi "Namuna" yoki qabul qilingan narsaga murojaat qilish uchun "Model" . Aslida, bu darajada hisobga olindi grammatik (ma'lum bir kontekstda uning ishlatilishini aniqlash uchun) va dan qadrlandi ritorika (masal yoki masalni aytib berish). 60-yillarning o'ninchi yillaridan boshlab, tushuncha doirasi kengayib, "paradigma" ilmiy lug'at va epistemologik iboralar haqida gapirish zarurati tug'ilganda keng tarqalgan atama bo'lib qoldi. modellari yoki naqshlar. Shu ma'noda, "model" degan ma'noda biz quyidagi misolni keltirishimiz mumkin: Valentinoning ishi ko'plab yosh dizaynerlar uchun paradigma.
Bizni qiziqtirgan kontseptsiyani tarixdagi birinchi shaxslardan biri bu buyuk yunon faylasufi Aflotun, u paradigma deb hisoblagan narsaga o'zining ta'rifini bergan. Shu ma'noda, iqtibos qilingan mutafakkir ushbu so'z savolga berilgan narsaning g'oyalari yoki misollari turlarini aniqlash uchun kelganligini aytdi.
Amerikalik Tomas Kuhn , falsafa mutaxassisi va ilm-fan dunyosining etakchi namoyandasi, ushbu atamaning nazariy ta'rifini hozirgi zamonga mos ravishda yanada ko'proq ma'no berish va uni u bilan tasvirlashga moslashtirish uchun yangilash uchun javobgar bo'lgan. amaliyotlar qatoriga a. ko'rsatmalariga rioya qiladigan ilmiy intizom muayyan vaqt ichida.

Shu tarzda, a ilmiy paradigma u nimani kuzatish kerakligini belgilaydi; erishilgan maqsadga javob olish uchun ishlab chiqilishi kerak bo'lgan savollar turi; ushbu savollar qanday tuzilishga ega bo'lishi kerak va a-dan olingan natijalarni sharhlash yo'lini ko'rsatadigan ko'rsatmalar mavjud ilmiy tadqiqotlar .

Paradigma endi a talablariga javob bera olmasa fan (masalan, bekor qiladigan yangi topilmalar oldida) oldingi bilim ), boshqasi bilan almashtirilgan. Aytilishicha, a paradigma o'zgarishi Bu fan uchun dramatik narsa, chunki ular barqaror va etuk bo'lib ko'rinadi. Shu bilan birga, paradigma ilmiy sohadan tashqarida boshqa sohalarda ham qo'llanilishi mumkin bo'lgan atama ekanligini juda aniq tushuntirish kerak. Shu ma'noda, u tilshunoslik sohasida ham keng qo'llaniladi va ko'pincha u o'sha kontekstda o'zaro ishlatilishi mumkin bo'lgan so'zlarning butun to'plamiga ishora qilinadi.
Shunday qilib, agar bizda bu so'z mavjud bo'lsa, biz uni tuynukda odam, bola, qari, mushuk yoki qush kabi bir qator otlardan foydalanib tugatishimiz mumkin edi.
Ichida ijtimoiy fanlar , paradigma tushunchasi bilan bog'liq dunyoqarash . Ushbu tushuncha insonning voqelikni qanday ko'rishini va unga muvofiq harakat qilishini ta'sir qiluvchi va shartlaydigan barcha tajribalar, e'tiqodlar, tajribalar va qadriyatlarni eslash uchun ishlatiladi. Bu shuni anglatadiki, paradigma ham dunyoni tushunish usulidir.
"Paradigma - bu dunyoni idrok etish usuli, biz uchun qush uchun havo singari paradigma dunyoning tuzilishini ko'rib chiqadi va uning xatti-harakatlarini oldindan bilib olishga yordam beradi." ⁸
Paradigma- falsafiy, diniy yoki ilmiy nazariyalar ishlab chiqilgan umumiy tan olingan ilmiy yutuqlar. Olimlar uchun bu hech qanday shubha tug'dirmaydigan haqiqatlar dunyosi. Boshqacha qilib aytganda, paradigma hamma ma'lum bo'lgan, tasdiqlangan va hamma tomonidan qabul qilingan ma'lum chegaralarni anglatadi.

1.2 Paradigma tushunchasining mohiyati. Yondashuvlar va fokuslar
Barcha paradigmalar odamlar tomonidan yaratilgan. Paradigma bir xil mavzuni bir xil darajada tushunadigan ko'p odamlar umumiy kelishuvga kelganida shakllanadi, ya'ni ular ushbu mavzuni o'rganish mavzusini tushuntirishda eng yaxshi deb bilishni boshlaydilar (quyidagi har qanday soha).
Yigirmanchi asrning oltmishinchi yillarining oxiridan boshlab, bu so'z olimlar orasida tarixiy davrlar davomida ustun bo'lgan dastlabki dunyoqarash sxemalari, muammolarni aniqlash modellari va ularni echish usullari, tadqiqot usullarini ifodalash uchun ishlatilgan.
Paradigmani nima aniqlaydi:

• 
  O'rganishga arziydigan narsalar va hodisalar.
  
• 
  Muayyan hududda o'qish uchun savollar.
  
• 
  Ushbu muammolarni qanday tuzish kerak?
  
• 
  Umumiy qabul qilingan nazariya doirasida qanday taxminlarni amalga oshirish mumkin?
  
• 
  Ilmiy tadqiqotlar natijalarida nimani o'zgartirish kerak?
  
• 
  Eksperiment uchun reja va jihozlar.