Ingeneriyasi

o‘sish tezligining balandligi, 
 
arzon ozuqa  muhitida o‘sishi, 
 
boshqa mikrofloraga va fagga chidamliligi, 
 
yuqori hosildorligi. 
 
PRODUTSENTLARNI YARATISH USULLARI 
Mikroorganizmlarning  tabiiy  shtammlarini  hosildorligi  ko„pincha  talab 
darajasidan past bo„ladi. 
Hosildor  shtammlar  yaratish  uchun  yo„naltirilgan  seleksiya    usulidan 
foydalaniladi (1-chizma).  
Buning 
uchun 
kimyoviy 
mutagenlar 
yoki 
radiatsion 
nurlardan 
foydalaniladi.  Seleksiya  va  tanlov  ishlari  ba‟zida  yillab  vaqt  egallaydi  va 
natijada mikrob hosildorligini 100 va undan ham ko„proq marotabalab oshirish 
mumkin  bo„ladi.  Masalan,  hozirgi  davrda  sanoat  usulida  ishlatib  kelinayotgan 
penitsillin  antibiotigi  sintez  qiladigan  produtsentning  faolligi    dastlabki 
shtammlarga qaraganda 10 ming marotabadan oshib ketgan. 
Yuqori  faollikga    yoki  hosildorlikga  ega  bo„lgan  shtamm  yaratish  uchun 
seleksioner,  tabiiy  shtammni  genetik  materiallarini  o„rganish  borasida  o„ta 
murakkab, o„ta nafis ishlarni amalga oshirishi lozim bo„ladi. Bunda, genlarning 
rekombinatsiyasi  bilan  bog„liq  bo„lgan  barcha  usullardan,  xususan: 
kon‟yugatsiya,  transduksiya,  transformatsiya  va  boshqa  genetik  jarayonlardan 
foydalanishga to„g„ri keladi (2-chizma). 
Masalan,  kon‟yugatsiya  usuli  (bakteriyalar  orasida  genetik  materiallar 
almashish), neft qoldiqlarini faol parchalovchi Pseudomonas putida shtammini 
yaratishda  samarali  foydalanilgan  edi.  Ko„pincha  transduksiya  (bakteriya 
viruslari-bakteriofaglar  yordamida  bir  bakteriyadan  boshqa  bakteriyaga  genlar 
o„tkazish)  va  amplifikatsiya  (kerakli  genlarni  nusxa  sonini  ko„paytirish) 
usullaridan  keng  foydalanish  orqali  har  xil  fiziologik  faol  moddalar  sintez 

---

 
17 
qiluvchi  hosildor  shtammlar  yaratilgan.  Ko„pgina  mikroorganizmlarda 
antibiotik  sintez  qiluvchi  genlar  va  ularni  boshqaruvchilari  xromosomalarda 
emas,  balki  plazmidalarda  (xromosomadan  tashqaridagi  DNK)  joylashgan 
bo„ladi.