Ingeneriyasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
70 
FERMENTLARNING SINFLARGA BO`LINISHI VA ULARNING TASNIFI 
Fermentlarning  tasnifi  va  nomlanishi.  Hozirgi  vaqtda  fermentlarni  ikki  
xil  nomlash  qabul  qilingan:  ishchi  va  sistematik.  Fermentlarning  ishchi  yoki 
rasional  nomi  enzim  ta‟sir  etadigan  modda (substrat)  yoki  reaktsiya  nomining 
oxiriga  aza  qo`shimchasini  qo`shish  bilan  tuziladi.  Binobarin  aza  bilan 
tugaydigan so`zlar, albatta,  ma‟lum bir ferment nomini eslatadi. Masalan, oqsil 
(protein)ni parchalovchi ferment – proteinaza,  gidrolizni tezlatuvchi ferment – 
gidrolaza,    oksidlovchi  ferment  –  oksidaza  deb  aytiladi.  Shunga  o`xshash 
kraxmal  (amylum),  yog`  (lipos),  glikozid,  peroksid,  siydikchil  (urea)  ga  ta‟sir 
etuvchi fermentlar amilaza, lipaza, glikozidaza, peroksidaza, ureaza deb ataladi. 
Ayrim fermentlarning ilmiy adabiyotlarga kirib qolgan trivial (tarixiy) nomlari 
ham saqlangan, masalan pepsin, tripsin, papain va boshqalar. 
Fermentlarning  sistematik  nomlanishi  nisbatan  murakkabroq.  Bunda 
fermentning  umumiy  tasnifi  uning  kimyoviy  tuzilishi  yoki  biokimyoviy 
vazifasiga,  ya‟ni  ferment  ta‟sir  etadigan  reaktsiya  xarakteriga,  katalizlaydigan 
kimyoviy  reaktsiya  turiga,  substrat  nomiga    aza  qo`shimchasi  qo`shilgan 
yig`indi nom bilan ataladi: 
L-laktat    :   NAD
+
   →     Oksidoreduktaza 
I substrat      II substrat       kimyoviy o`zgarish turi 
 
Ferment  katalizlaydigan  reaktsiyaga  muvofiq  tasniflanganda  uziladigan 
bog`lar  va  ko`chiriladigan  guruhlar  xarakterini  yoki  ferment  ta‟sir  etadigan 
substratlarning  kimyoviy  tabiatini  asos  qilib  olinadi.  Sistematik  nom  faqat 
yaxshi o`rganilgan fermentlarga beriladi. 
Hozirgi  vaqtda  fermentlarning  dunyo  bo`yicha  qabul  qilingan  umumiy 
tasnifi  va  indeksasiyasi  bor.  Xalqaro  Biokimyogarlar  jamiyati  assambleyasi 
tomonidan 1961 yili  Moskvada ma‟qullangan tasnifga ko`ra barcha fermentlar 
6  sinfga  bo`linadi.  1961  yildan  boshlab  ferment  nomenklaturasiga  o`zgartirish 

---

 
71 
kiritilib,  keyingi  ma‟lumotlar  bilan  to`ldirib  borish  uchun  doimiy  qo`mita 
tuzilgan. 
6 sinfga taqsimlangan ferment qat‟iy belgilangan tartib raqamiga ega: