Informatika va programmalash

Boshqaruvchi qurilma(BQ). Bu qurilma amallarni bajarilish tartibini aniqlaydi, EHM ishini koordinatsiya qiladi va mashinaning alohida qurilmalari orasidagi o‘zaro munosabatlar «diplomatiyasini» olib boradi. BQ boshqaruvidagi har bir tugallangan elementar harakatni bildiradi: ikkita soni qo‘shish, ikkita kattalikni solishtirish va hokazo. Aynan BQ AMQ ni aniq bir amalni bajarishga sozlaydi, xotiradan zarur bo‘lgan ma’lumotlarni oladi, amal bajarilgandan keyin natijalarni xotiraga yozadi yoki o‘qish-yozish qurilmasiga jo‘natadi va nihoyat BQ programma bajarilishining keyingi qadami haqida qaror qabul qiladi.
BQ va AMQ munosabati shu darajada uzviy bog‘liq va murakkabki, bu ikki qurilma bir guruhga birlashtirilib protsessor deb nomlanadi.
O‘qish-yozish qurilmasi. (O‘YOQ) O‘YOQ odamni mashina bilan muloqot vositasidir. O‘YOQ yordamida odam (inson) mashinaga programma va programmani boshqarish uchun zarur ma’lumotlarni va qulay ko‘rinishda natijalarni oladi: jadval, grafika, sxema, tovush va hokazo.
EHM ga kiritilishi kerak bo‘lgan ma’lumotlar qandaydir oraliq tashuvchilarda saqlanishi mumkin. Oraliq tashuvchilari sifatida perfokaratalar, magnit lentalar, magnit disklari, egiluvchan disketalar, vinchester, lazer disklari bo‘lishi mumkin. Xuddi shunday EHM natijalari chiqarish (yozish) qurilmalar ro‘yxatiga – ekran, printer, grafika quruvchisi, planshetlarni misol qilib keltirish mumkin. Disketalar, vinchester, lazer disklari, modemlar bir paytda ma’lumot chiqarish va o‘qish vositalari bo‘ladi.
Tayyorlangan ma’lumotni katta tezlikda o‘qish va yozish mumkin. Buning uchun EHM da diskovodlar – egiluvchi disketalar uchun, CD-ROM – lazer disklar uchun, printerlar – qog‘ozga chiqarish uchun, modemlar – boshqa kompyuterlarga ma’lumot jo‘natish qabul qilish uchun va boshqa maxsus o‘qish-yozish qurilmalari yaratilgan.
Tizimli shinalar protsessor va EHM ning boshqa qurilmalari orasida ma’lumotlar almashinuvini ta’minlashga mo‘ljallangan. 3 xil turdagi shinalar mavjud:

• 
  boshqaruv shinasi,
  
• 
  ma’lumotlar shinasi,
  
• 
  adreslar shinasi.