Informatika va biofizika

Yulduz” topologiyasi
, ya'ni har bir kompyuter ulash qurilmasiga alohida simi
bo'lgan tarmoq adapteri orqali ulanadi. Barcha xabarlar kelgan xabarlarni ishlov
beradigan va kerakli yoki barcha kompyuterlarga yuboradigan markaziy
qurilmadan o'tib ketadi.
“Xalqa” topologiyasi
, ya'ni barcha kompyuterlar ketma-ket ulangan va
ma'lumotlar har bir tarmoq tugunidan o'tib, bir yo'nalishda uzatiladi.
“Shina” topologiyasi
, ya'ni barcha kompyuterlar umumiy shinaga (simga)
ulangan.
To'rtinchidan, protokollar tarmoqdagi izchil ishni ta'minlash uchun ishlatiladi -
turli darajadagi shovqin darajasida tarmoq tartibini tartibga soluvchi qoidalar
majmui. Protokollarning asosiy omborlari ko'rib chiqildi va ularning qisqacha
tavsifi berildi.
Beshinchisi, autentifikatsiya qilish yo'li bilan tarmoqqa ruxsatsiz kirish va uning
resurslaridan foydalanishdan himoya qiluvchi Kerberos tizimi ko'rib chiqildi.
Barcha ishlarning natijasi sifatida mahalliy tarmoq nafaqat shaxsiy
kompyuterlarning mexanik summasini, balki foydalanuvchilarning imkoniyatlarini

---

31
kengaytiradi, deb ayta olamiz. Kompyuter tarmoqlari sifat jihatidan yangi
darajadagi asosiy xususiyatlarni taqdim etishga imkon beradi:

maksimal funksionallik, ya'ni har xil turdagi operatsiyalar uchun yaroqlilik,

yagona markazdagi barcha ma'lumotlarni to'plashdan iborat bo'lgan
integratsiya,

real vaqt rejimida ishlaydigan ishlarning mavjudligi bilan aniqlangan
axborot va boshqaruvning samaradorligi,

funktsional moslashuvchanligi, ya'ni tizim parametrlarini tezda o'zgartirish
qobiliyati,

rivojlangan infratuzilma, ya'ni. barcha idoralardan olingan ma'lumotlarning
yagona markaziga samarali to'plash, qayta ishlash va taqdim etish,

tasodifiy va qasddan tahdidlarga duchor bo'lgan ma'lumotlarning keng
qamrovli xavfsizligi orqali xavf-xatarlarni minimallashtirish.
Oxirgi nuqta juda muhimdir, chunki to'plam raqobat jarayonida ishlatilishi
mumkin bo'lgan ma'lumotlarni o'z ichiga olishi mumkin, agar xavfsizlik zarur
darajada bo'lsa, lokal tarmoqlar iqtisodiyotning zamonaviy sharoitlarida va
boshqaruvida zarur bo'lib qoladi.
Hozirgi kunda, nafaqat O‘zbekistonda balki butun dunyoda avj olgan
koronavirus kun sayin ko‘payib bormoqda, shu sababki “Covid dasturi” yaratilishi
bemorda koronovirus bor yoki yo‘qligi, agar bor bo‘lsa nechi kun oldin va nechi
foizdaligi haqida ma’lumotlar olish imkonini berardir, bu esa Sog‘liqni Saqlash
Vazirligi uchun uzviy ma’lumot olish imkonini berar edi. Shu bilan bir qatorda har
bir bemor nazorati haqida dasturlar tuzish bemor uchun birgina shifokor emas bir
nechta shifokorlar nazoratida bo‘lish zaminini yaratar edi.

---

32