"informatika va axborot texnologiyalari"

45 

---

QR-kodi nima?
Bugungi kunda 
QR 
kodlari ko‘pchilik uchun allaqachon oddiy 
narsaga aylangan, lekin ko‘pchilik aslida u haqida 
tushunchaga ega emas, lekin kunda oq fonda sirli qora 
kvadratchalar bilan tasvirlar reklama afishasi yoki plakatining 
burchagida, paketlarda, jurnal sahifalarida va hatto biznes 
kartalarida, tovarlar etiketkalarida, kommunal to‘lovlar 
kvitansiyalarida yoki saytlar sahifalarida ham ko‘radilar. 
Xo‘sh, bu belgi nima va u nima uchun kerak? Mana shu 
QRkoddir. QR kod mazmun mohiyatiga asosan ingliz tilidan 
olingan 
bo‘lib 
―
Quick 
Response
‖ 
so‘zlarining 
qisqartirmasidir. Uning mazmuni 
“tezkor javob”
ma‘nosini 
beradi. 
46 

---

QR 
kod 
1994-yilda 
Yaponiyaning 
―Denso Vave‖ kompaniyasi 
tomonidan ishlab chiqilgan ikki o‘lchovli shtrix kodi (matris kodi). 2953 
baytlik ma‘lumotni bitta kichkina kvadratga, ya‘ni 7089 ta raqam yoki 
4296 ta harf (A4 formatidagi 1-2 sahifa), 1817 iyeroglif joylashtirish imkonini 
beradi. 
QR kod qo‘llanishining asosiy tamoyili shundaki, u giperhavola tarzida ishlay 
oladi. Bu birdaniga ko‘p ma‘lumot haqida xabar berish zarur bo‘lgan 
holatlarda yoki uni soddalashtirish kerak bo‘lganda juda qulay vosita 
sanaladi.QR kod electron ma‘lumotlar uzatish prinsipiga asoslanadi. Bu, 
ayniqsa, ko‘p miqdordagi axborotni uzatish yoki undan foydalanishni 
soddalashtirishda qo‘l keladi. QR kod surati mahsulot yoki xizmatni tanlash 
jarayonini yengillashtirishga yordam beradi, axir qadoq yoki reklama 
plakatidagi mana shu kichik kvadratchada 4296 tagacha belgi sig`diriladi. U 
aloqa jarayonini optimallashtirishga ham xizmat qiladi, masalan, aksariyat 
holatlarda tashrif qog`ozidagi nishonchada birgina tugmani bosish bilan 
kontaktlaringiz ro‘yxatiga qo‘shiladigan telefon raqami shifrlangan bo‘ladi. 
Shu bilan birgalikda, QR kodlar yordamida havoladan o‘tish, electron 
xat, SMS yuborish, manzil joylashuvini bilish va boshqa ko‘plab amallarni 
bajarish mumkin. 
47 

---

Poytaxtga tashrif buyuruvchi xorijiy hamda mahalliy sayyohlarga qulayliklar yaratish 
maqsadida Toshkent shahar turizmni rivojlantirish departamenti tashabbusi bilan 
diqqatga sazovor turizm maskanlariga QR kodlar o‘rnatilmoqda. Jumladan, QR kodlar 
Abulqosim Shayx madrasasi, Suzuk ota majmuasi, Iso payg`ambarning Muqaddas 
yuragi bosh cherkovi, Alisher Navoiy nomidagi Davlat Akademik katta teatri, San‘at 
muzeyi, O‘zbekiston tarixi Davlat muzeyi, Toshkent teleminorasi, Amaliy san‘at 
muzeyi, Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Toshkent hayvonot bog`i hamda Ikuo 
Xirayama nomidagi Xalqaro madaniyat karvonsaroyiga o‘rnatildi. Ushbu QR kodlar 
tashrif buyuruvchilarga telefondagi dastur orqali QR kod o‘rnatilgan ob‘ekt va boshqa 
turistik infratuzilma ob‘ektlari haqida ingliz, rus hamda o‘zbek tillarida ma‘lumot olish 
imkonini beradi. 
https://goqr.me/ 
48 

---

QR kodlar dunyodagi eng ko‘p quyidagi formatlarda tarqalgan: 
Internet-manzil
(QR kodlari Internet resurslari bilanbog`lanishni o‘z ichiga 
oladi. Kodni o‘qish foydalanuvchini kerakli saytga yo‘naltiradi. brauzerning 
manzil satrida ko‘plab belgilarni diqqat bilan kiritish zarurligini bartaraf etadi).