«informatika va axborot texnologiyalari»

Adabiyotlar ro‘yxati: 
18[145-158], 39[108-119], 45[274-282]. 

---

121 
Ma‘ruza № 16. ALGORIТMLAR. ALGORIТMLASH ASOSLARI 
I.
Ma’ruzaning maqsadi
. Algoritmlash asoslari, algoritm tushunchasi, algoritmlarga 
misollar, algoritmning xossali, algoritmlarni tasvirlash usullari, algoritm turlari xakida 
tinglovchilarni tanishtirish. 
II. Ma’ruza rejasi
. 
1.
 
Matematik modellashtirishning asosiy tushunchalari 
2.
 
Masalalarni ehmda yechish bosqichlari 
3.
 
Algoritm tushunchasi. 
4.
 
Algoritm ijrochisi. 
5.
 
Algoritmning xossalari. 
6.
Algoritmni tasvirlash usullari
. 
III. Ma’ruzada yoritiladigan tayanch so’zlar va tushunchalar
1.
Matematik model, statsionar, nostatsionar modellar
2.
Algoritm va uning xossalari. 
3.
Algoritmik til, blok-sxema. 
4.
Algoritm turlari. 
 
1.Matematik modellashtirishning asosiy tushunchalari 
Elektron hisoblash mashinalari uchun dastur yozishni o‗rganishdan avval nimalarni bilish 
kerakligini ko‗rib chiqaylik. Istalgan hayotiy, matematik yoki fizik va hokazo masala shartlarini 
ifoda qilish dastlabki ma‘lumotlar va fikrlarni tasvirlashdan boshlanadi va ular qat‘iy ta‘riflangan 
matematik yoki fizik va xokazo tushunchalar tilida bayon qilinadi. So‗ngra masalani yechishning 
maqsadi, ya‘ni masalani yechish natijasida ayni nimani yoki nimalarni aniqlash
zarurligi ko‗rsatiladi. Masalani o‗rganish uning matematik modelini tuzishdan boshlanadi, ya‘ni 
uning o‗ziga xos asosiy xususiyatlari ajratiladi va ular o‗rtasidagi matematik munosabat 
o‗rnatiladi. Boshqacha qilib aytganda, dastlab o‗rganilayotgan fizik hodisaning mohiyati, 
belgilari, ishlatiladigan ko‗rsatkichlar so‗zlar yordamida batafsil ifoda etiladi, so‗ngra extiyojga 
qarab kerakli matematik tenglamalar keltirilib chiqariladi. Bu tenglamalar o‗rganilayotgan fizik 
jarayon yoki hodisalarning matematik modeli deb ataladi. 
Matematik model
— hodisalar 
sinfining matematik formulalar, tenglamalar yordamida ifodalangan taxminiy tavsifidir. 
Matematik modelni haqiqiy ob‘ektga moslik darajasi amaliyotda tajriba orqali tekshiriladi. 
Odatda, matematik model qaralayotgan ob‘ektning xususiyatlarini aynan, to‗la o‗zida mujassam 
qilmaydi. U har xil faraz va cheklanishlar asosida tuzilgani uchun taqribiylik xarakteriga ega, 
tabiiyki uning asosida olinayotgan natijalar xam taqribiy bo‗ladi. Shuning uchun, tajriba qilib 
ko‗rish orqali yaratilgan modelni baholash va lozim bo‗lgan holda uni aniqlashtirish imkoniyati 
yaratiladi. 
Matematik modelning aniqligi, uning korrekt qo‗yilganligi, olinadigan natijalarning 
ishonchlilik va turg‗unlik darajasini baxolash masalasi modellashtirishning asosiy 
masalalaridan biridir. Matematik modellarni shartli ravishda quyidagi turlarga ajratish mumkin.