Informatika va axborot texnologiyalari faniga kirish

 

Excel da iqtisodij masalalarni echilishi 

Masala. Excel dasturi yordamida qo’yidagi ma’lumotli jadval tayyorlansin. 

Natija jadval va diagramma ko’rinishida chop qilish qurilmasiga chiqarilsin: 

Korxonaning xizmat safari harajatlari 

Mazkur  masala  uchun  "Jami  harajat"  bandi  qo’yidagi  formula  yordamida 

hisoblanadi:  

"Jami harajat" - (2* "yo’l narxi" + "Kunlar soni" * "Kunlik harajat" )* "Kishilar soni" 

Excel  dasturi  yordamida  masalani  echishni  qo’yidagi  reja  asosida  olib  boramiz.  Ish 

rejasi:  

1. Excel ni yo’qlash.  

2. Jadval mavzusini kiritish.  

3. Ustun kengligini aniqlash va kiritish.  

4. Ustun nomini kiritish.  

5. Jadvalni ma’lumot bilan to’ldirish.  

6. Ma’lumotli jadvalni diskka yozish.  

7. Diskdan jadvalni chaqirish.  

8. Oxirgi ustun formulasini berish.  

9. Natijaviy jadvalni hosil qilish.  

10. Jadvalni chop qilish.  

11.Ustunli va doiraviy diagrammalar hosil qilish. 

12.Diagrammalarni chop qilish. Excel dan chiqish. 

 Echish. 

1.  Windows  2000  (Windows  XP)ni  yo’qlaymiz.  So’ngra  Пуск  (Start)  tugmasi 

orqali,  "ПРОГРАММЫ"  bandini  ochib,  Microsoft  Excel  ning  tanlaymiz  va 

---

sichqoncha chap tugmasini bosamiz. Natijada Excel 97 yo’qlash uchun asosiy muloqot 

darchasi ochiladi. 

2. Jadvalning birinchi satriga jadval mavzusini kiritamiz: 

Korxonaning xizmat safari harajatlari 

3.  Ustun  va  satr  kengligi  etarli  bo’lmaganligi  sababli  uni  kerakli  miqdorda 

o’zgartiramiz.  Buning  uchun  sichqoncha  ko’rsatkichi  orqali  A,  B,  C,  D,  E,  F 

ustunlarga moe keluvchi chiziqni qistirib olib lozim miqdorda suriladi. 

4. Ikkinchi satrdan boshlab, ustunlar nomlarini kiritamiz: 

1 Boriladigan joy  Yol 

narxi 

Kunla

r soni 

Kunlik 

harajat 

Kishila

r soni 

Jami 

harajat 

bilan 

5. to’ldiramiz; 

1.  Toshkent 

800  

5  

150  

4  

2.  Buxoro 

860  

4  

150  

5 

3  Kiev 

18600  12 

480 

4 

4.  Moskva 

17800   10  

510  

5 

5.  London 

85000  15 

1050 

 

 

6.  Fayl  (File)  buyruqlar  to’plamida  Сохранить  как  (Save  as)  buyrug’’ini 

beramiz.  Kompyuterning  Имя  файла  so’roviga  fayl  nomini,  masalan   

ni kiritamiz. 

7. Diskdan jadvalni yo’qlash uchun Fayl (File) buyruqlar to’plamidan Открыть 

bandini  tanlaymiz.  Fayllar  ro’yxatidan  kerakli  faylni  tanlab  (xususan,  comras.xls) 

sichqoncha tugmasi bosiladi. 

8.  Oxirgi  ustun  formulasini  beramiz,  xususan  shu  ustun  birinchi  satri  Toshkent 

uchun qo’yidagi formula o’rinli: =(2* С4 + D4 * Е4) *F4 

Qolgan satrlari uchun ham xuddi shu formulalarni ta’sir ettirish uchun, joriy satr 

va ustun kesishuvidagi yacheykani o’ng past burchagiga sichqoncha ko’rsatkichi olib 

kelinib, chap tugmasi bosilgan holda so’riladi, ya’ni 

N  Boriladigan 

joy 

Yo’l 

narxi 

Kunlar 

soni 

Kunlik 

harajat 

Kishilar 

soni 

Jami harajat 

1.  Toshkent 

800 

5 

150 

4 

=(2*C4+D4*E4)*F4 

2.  Buxoro 

860 

4 

150 

5 

=(2*C5+D5*E5)*F5 

3.  Kiev 

18600 

12 

480 

4 

=(2*C6+D6*E6)*F6 

4.  Moskva 

11080 

10 

510 

6 

=(2*C7+D7*E7)*F7 

5.  London 

85000 

15 

1050 

5 

=(2*C8+D8*E8)*F8 

 

9. Natijada qo’yiodagi jadvalni hosil qilamiz. 

N 

Boriladigan 

joy 

Yo’l 

narxi 

Kunlar 

soni 

Kunlik 

harajat 

Kishilar 

soni 

Jami harajat 

1.  Toshkent 

800 

5 

150 

4 

94000 

2.  Buxoro 

860 

4 

150 

5 

11600 

3.  Kiev 

18600 

12 

480 

4 

171840 

4.  Moskva 

11080 

10 

510 

6 

244200 

5.  London 

85000 

15 

1050 

5 

928750 

---

10.  Natijviy    jadvalni  chop  qilish  uchun  Fayl  (file)  buyruqlar  to’plamidan 

Печать (Print ) buyrug’’ini beramiz. 

11. Dastlab B va G ustundagi ma’lumotlar sichqoncha ko’rsatkichi orqali siljitib 

ajratiladi.  So’ngra,  "Вставка"  tavsiyanomasi  buyruqlar  to’plamidan  "Diagramma" 

bandi  tanlanadi.  Kompyuterning  "На  этом  листе"  yoki  "На  новом  листе"  so’roviga 

moe javob tanlanadi. Diagramma ko’rinishi "Мастер диаграмм"dan tanlanadi, so’ngra 

"шаг" (продолжить") tugmachasini bosish lozim. 

12.  Diagrammalarni  (9  banddagi  kabi)  Fayl  tavsiyanomasi  buyruqlar 

to’plamidan Печать bandi orqali chop qilish mumkin. 

13.  Exce1dan  chiqish  uchun  Fayl  tavsiyanomasiga  chiqib,  dastlab  Закрыть 

bandi  ustida  sichqoncha  tugmasi  bosiladi  va  so’ngra  shu  Fayl  tavsiyanomasidagi 

Выход bandiga sichqoncha ko’rsatkichi keltirilib bosiladi.