Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

 
 
Nazorat savollari 
1. 
Provayder nima? 
2. 
Internet - Provayderlari qanday tanlanadi? 
3. 
O‘zbekistonda qanday Internet Provayderlar xizmat ko‘rsatmoqda? 
4. 
Brauzer nima? 
5. 
Internet Explorer dasturining vazifasi nimadan iborat 
6. 
Qanday Internet sahifalarini bilasiz?  
 
 
Mavzu:Internetda qidiruv tizimlari. 
Reja: 
1. Internetda qidiruv tizimlari  
2. Katalog-serverlar 
3. Izlash tizimlari 
 
Tayanch  iboralar: qidiruv tizimlari, Katalog-serverlar, Yahoo, Altavista, Улитка, OpenText, 
Rambler, Яndex, 
www.gov.uz
, 
www.uz
 
 
Adabiyotlar: 4, 5, 6, 9, 19, 25, 28, 29, 40 
 
Internetda qidiruv tizimlari 

---

70 
 
 
Xozirgi vaktda Internet millionlab kompyuter va tasavvur kilib bulmaydigan son -sanoqsiz 
axborotni  uz  ichiga  olgan,  shu  bilan  birga,  xar  soatda  kompyuterlar  va  axborot  xajmi 
kupaymokda. Tabiiyki bu dengizda adashmaslik kerak. Buning uchun Internet da maxsus kidiruv 
bilan shugullanadigan serverlar mavjud.  Ular kup emas, lekin juda ommabop. Ular katta xotira 
va  tezlikka  ega.  Shuning  uchun  birdaniga  bir  necha  surovlarga  javob  bera  oladi.  Kup  xollarda 
bitta server bir necha (unlab) kompyuterlardan tuziladi. 
  
Xar  bir  kidiruv  serveri  tarmok  saxifalari  buyicha  ma‗lumotlar  omborini  tashqil  kiladi. 
Omborda  axborotning  turgan  joyi,  qisqacha  izoxi,  annotatsiya  va  boshqalar  joylanadi.  Ombor 
millionlab  saxifalar  tugrisida  ma‗lumotga  ega  va  u  xakikatan  juda  kattadir.  Kidiruv 
serverlarining  omborlari  foydalanuvchilar  haqidagi  ma‗lumot  bilan  xam  tuldirilib  turadi.  Bu  - 
foydalanuvchi  adresi,  ochilgan  saxifalar  nomi,  foydalanilgan  kidiruv  sistemalari  nomi  Xush 
Sizga  biror  ma‗lumot  zarur.  Uni  kanday  kilib  topish  mumkin?  Ma‗lumot  joylashgan  saxifa 
manzilini bilsangiz, bu muammo bir pasda xal buladi. Saxifa tulik manzilini "Adres" maydonida 
kiritsangiz,  kidirilayotgan  ma‗lumot  ekranda  namoyon  buladi.  Bu  maydon  asboblar  panelidan 
pastda  joylashadi.  Manzilni  kiritib  Enter  tugmachasini  bosish  zarur.  Bir  necha  dakikadan  sung 
suralgan ma‗lumot ekranda paydo buladi.  
Masalan,  www.qmii.uz  saxifasini  ochish  zarur.  U  xolda  Adres  maydonida  shu  nomni 
yozasiz va Enter ni bosasiz. Natijada ekranda saxifa keltiriladi (rasm 1). 
 
rasm 1 
 
Ba‗zi  xollarda  ma‗lumotning  topilmaganligi  sabablari  keltiriladi.  Masalan,  adres 
topilmaganligi yoki xozircha unga ulanish mumkinmasligi haqida ma‗lumot chikadi (rasm 2). 
 
rasm 2 

---

71 
 
 
Saxifa  nomi  noma‗lum  bulsachi?  Lekin  Siz  kanday  ma‗lumot  zarurligini  -  uning 
mavzusini  bilasiz.  U  xolda  Internetning  maxsus  kidirish  sistemasidan  foydalanish  mumkin. 
WWW da bir necha kidirish sistemalari mavjud. Asboblar panelidagi Poisk tugmachasini bosing. 
Ekranda maxsus kidiruv saxifasi xosil buladi (rasm 3). U Sizga ma‗lumotni topish uchun mavzu 
nomini maxsus maydonda kiritishingizni suraydi va mavzuni server obmoridan kidiradi. Kidirish 
natijasi ekranda xosil buladi. Ruyxatdan keraklisini tanlashingiz mumkin. 
 
 
rasm 3 
  
Masalan,  agar  Informatikaga  oid  ma‗lumotlar  zarur  bulsa,  "Informatika"  suzini  kidirish 
maydoniga yozasiz. Natija xosil buladi. Mavzu anik bulsa, javob tezda va anik buladi.  
 
Katalog-serverlar 
Izlash serverlari bazalaridagi ma'lumotlar yoki foydalanuvchilar tomonidan (sahifa ochildi 
-  bir  yoki  bir  nechta  izlash  tizimlariga  habar  berildi),  yoki  server  tomonidan  davriy  ishga 
tushiriladigan va tarmoq bo'yicha yurib serverlarda uchratilgan hamma sahifalar haqida axborot 
yig'ib yozadigan maxsus dastur-robotlar yordamida to'ldirilib boriladi. 
 
Izlash serverlarining ikkita asosiy turi mavjud.   
Birinchi turi katalog-serverlar.  
Ikkinchi turi - izlash tizim(mashina)lari.