|
edu (education)
ta‘lim muassasalari;
160
com (comertial)
tijorat muassasalari;
org
(organization)
savdo-sotiq bilan bog‘liq bo‘lmagan (davlat) muassasalari;
gov (goverment)
hukumat muassasalari;
Net
(network)
Telekommunikastion
va
ma‘lumot
xizmatlarini
ko‘rsatadigan muassasalar;
int (international) xalqaro muassasalar;
mil (millitary)
harbiy muassasalarga oid ma‘lu-motlarni bildiradi.
quyidagilar (yuqori domenlar) geografik belgilar bo‘yicha tuzilganligini
bildiradi
uz
O‘zbekiston
ru
Rossiya
uk
Buyuk Britaniya
ca
Kanada
va hokazo.
Internet xost kompyuterlari domen nomi (domain name) orqali topiladi.
Domen nomi xost kompyuterni tashkilot nomini aniqlovchi (topuvchi)dan tashkil
topgan bo‘lib, xost kompyuterda ular o‘ngdan chapga qarab yuqori domen
hisoblanadi. Xost kompyuter nomida domenning barcha qismlari ko‘rsatilgan
bo‘ladi.
Masalan: www.lpmm.univ_metz.fr/euromech, yozuv Internet-ning www
xizmatga oid lpmm xost kompyuteri Franstiyaning (fr) Mest universitetida
(univ_metz) joylashganligini, euromech esa shu kompyuterda joylashgan katalog
nomini, www.ams.org esa notijorat Amerika matematik jamiyati (ams)
Internetning www xizmatidagi xost kompyuterni bildiradi.
IP manzil Internetda kerakli kompyuterni topish uchun ishlatiluvchi sonli
manzildir. Internet programmalari avtomatik ravishda xost kompyuterlar domen
manzillarini IP manzilga o‘zi o‘tkazadi. Xost kompyuterlar IP manzil orqali
ma‘lumotlar bilan almashadi.
DNS
– domen nomlar tizimi, IPv4sputnik tizimiming muhim
qaydnomalaridandir. DNS foydalanuchilarga raqamli adreslarni eslab qolish
qiyinchilik tug‘dirgani uchun ularga qulaylik yaratadi, masalan, 162.216.18.28
adres o‘rniga intronetworks.cs.luc.edu adresini kiritadi va DNS shu nom bo‘yicha
kereakli adresni izlab topisgni o‘z zimmasiga oladi. DNs shu bilan birga bir server
xizmatlarini boshqa IP adresli boshqa serverga oson o‘tkazishni ta‘minlaydi,
chunki foydalanuvchilar xizmatlarni IP adres bilan emas balki DNS nom bilan
topadilar. Ishchi stantsiyalar TCP/IP qaydnomalarini DNSsiz ishlatgan bir vaqtda,
foydlanuvchilar biron bir narsa topa olmaydilar, suning uchun Internetga ulangan
ishchi stantsiyalarning asosiy konfiguratsiyasi IP adresiga o‘zining DNS-serverini
qo‘shadi.
Hozirda ko‘pchilik DNSlar – TCP variantlar bo‘lishiga qaramay, UDP orqali
bo‘lgan trafikdir. DNS taqsimlangandir, yani har bir domen domen nomlarni IP-
adreslarga o‘giriish uchun o‘zining DNS-serverlarini qo‘llab-quvvatlaydi.
161
intronetworks.cs.luc.edu ierarxik ko‘rinishdagi nomda quyidagi sathlar
belgilangan:
• Edu: AQShning ta‘lim muassasalari uchun yuqori sath domeni (TLD);
• Luc: Chikagodagi Loyola Universiteti;
• CS: Loyola Universitetining ilmiy bo‘limi;
• intronetworks: muayyan IP-adres bilan bog،langan xost nomi.
DNS nomlarning ierarxiyasi daraxtsimon ko‘rinishda bo‘lib, u nafaqat
alohida tugunlarni ifodalaydi. Yuqorida berilgan nomda luc.edu va cs.luc.edu
xostning asl nomlari bo‘lishi mumkin. Avvalda davlat domenlari
ikkiharfli(ikkisathli) bo‘lgan, masalan, .us, .ca, .mx va .com, .net, .org, .int, .edu,
.gov и .mil tashkilot domenlari bo‘lgan. Hozirgi vaqtda davlat nomisiz bir qancha
yuqori sathli domenlar mavjud.
DNS nomlarining va prefikslarning to‘liq daraxt strukturasi zonalaga
admanastrativ tartibda taqsimlanaadi: zona – daraxtosti bo‘lib, har bir zona
o‘zining negiz DNS nomiga ega, bunda prefiks DNSning zonadagi nomini
ifodalaydi. Masalan, luc.edu zonasi Loyolaning bir qancha DNS nomlarini o‘z
ichiga oladi, lekin cs.luc.edu alohida zonaga ajratilgandir. Zona ikkita o‘zaro
bog‘lanmagan daraxtostilarini birlashtirnaydi. Har bir zona avtoritetli zonalar
uchun o‘zining serverlariga ega bo‘lib, ularga shu zonalardagi barcha yozuvlarni
saqlash yuklatilgan. Har bir zona kamida ikkita serverga ega bo‘lishi lozim. IPv4-
adreslar yozuvlar A ko‘rinishida saqlanadi, zonaostilari haqidagi ma‘lumot NS
yozuvlari ko‘rinishida saqlanadi.
Nomlarga javobgar server albatta tashkilotning bir qismi bo‘lishi shart emas,
bitta server minglab bog‘lanmagan zonalar uchun javobgar server bo‘lishi
mumkin.
Negiz serverlar faqat barcha zonaosti serverlarini identifikatsiyasi bo‘lgan
NS yozuvlarini saqlaydilar. Yuqori sathli domen o‘zining zonaosti domenlarini
birlashtiradi. Negiz serverlarning IP-adreslari keng tarqalgan bo‘lib, ularning DNS
nomlari m.root-servers.net. orqali a.root.servers.net serverlardir. Bu nomlar
hozirgi kunda nafaqat alohida mashinalarga, shu bilan birga serverlarning yuzlab
klasterlariga ham mos keladi.
Endi biz DNSni izlashning birinchi algoritmini yig‘shimiz mumkin:
intronetworks. cs.luc.edu IP-adresini topish uchun
DNS qaydnomasi doirasida izlanayotgan DNS-so‘rov rekursiv va rekursiv
bo‘lmagan turlarga bo‘linadi. Agar A Bga rekursiv so‘rov yuborsa, B to‘liq javob
topmaguncha o‘z ishini davom ettiradi. Agar so‘rov rekursiv bo‘lmasa, B uzilish
haqida axborot uzatadi yoki keying bosqichga o‘tish haqidagi zonaostidagi NS
yozuvlarini uzatadi.
Ilovalar deyarli har doim DNSlarga murojaat kutubxonalari orqali murojaat
qiladi. Kutubxona yuborilgan murojjatni anglovchi modulga so‘rov yuboradi.
Internet adreslarining yana bir turi URL adreslardir.
URL (Uniform Resource Locator) – resurslarni unifisatsiyalashgan
aniqlovchisi. Bu adres Internetdagi ma‘lum turdagi axborotlarning adresi bo‘lib, u
quyidagi formatga ega:
162
Do'stlaringiz bilan baham: |
