Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

Nazorat savollari. 
1. Tarmoq deganda nimani tushunasiz? 
2. Tarmoq topologiyasi qanday turlari mavjud? 
3. IP adres nima? 
4. Tarmoq arxitekturasi qanday tuzilagan? 
5. Domenlarga misollar keltiring?  
 
 
15-ma‟ruza: Kompyuter texnologiyalari. 
Reja: 
 
 
1.  Internet (Internet) – tarmoqlar tarmogi 
2.  Internet qaydnomalari. 
3.  TCP / IP qaydnomalarni qisqacha tavsifi 
4. Internet xizmatlari. 
5. Internetda ma‘lumot qiduruv. 
 
Tayanch  iboralar:
 
Internet,  World  Wide  Web,  TCP  /  IP,  HTTP,  FTP,  TELNET, 
WAIS, Gorpher, WAP, Streaming Media,, 3G-modemlari. 
 
Internet (Internet) – tarmoqlar tarmogi 
 XX  asr  50  yillariningoxirida  aynan  1957-yil    sovet  ittifoqi  birinchi  suniy 
yo‘ldosh ucirilganda internet tarxi boshlangan. Sovet ittifoqi AQSHga sovuq urush 
jiddiy  havf  tug‘dirgan.  Himoya  ucun  yangi  tizimlar  rivojlanishni    suratini 

---

163 
 
jadallashtirish zarur edi. Shu maqsadda 1957-yili AQSH mudofa vazirligi kengash 
tomonidan ilg‘or  tadqiqot loyhalari agentligi tashkil etildi. (ARPA) Bu tashkilotni 
telefon  liniya  orqali  turli  joyda  joylashgan  kompyuterlarni  bir  biri  bilan  ulanishi 
qiziqtirgan.  Ularni  maqsadi  yadroviy  majaroda  malumotlar  uzatish  tarmog‘ini 
yaratish  edi.1969-yilda  yanvarda  birinchi  bo‘lib  4ta  kompyuter  ulangan.  1969-
yilda  yanvarda  har-xil  joyda  joylashgan  o‘zaro  bog‘langan  4ta  kompyuter  tizimi 
ishga  tushirildi  bir  yildan  so‘ng  ARPANET  axborot  tarmog‘I  ishga  tushirildi. 
Yildan  yilga  ARPANET  rivojlanib,  harbiy  va  mahfiy  tarmoqdan  har  xil 
korxonalarda qo‘llash mumkin bo‘ldi. 1973-yil halqaro tarmoqqa aylandi. 1983-yil 
TCP/  IP  qaydnoma  nomli  ARPANETga  ulanish  uchun  yangi  mexanizm  ishga 
tushirildi.  Bu  qaydnoma  telefon  liniyasi  orqali  internetga  ulanish  imkonini  berdi 
80-yillardan boshlab mahfiy malumotlardan jamoatchilik foydalanishga ega bo‘ldi. 
90-yil  oxiridan  boshlab  matnli  axborotdan  tashqari  grafik  ma‘lumotlar  va 
multimediani qo‘llash boshlandi. Internetga ulangan Rossiya birinchi tarmoqlardan 
biri  RELCOM  tarmog‘I.  Tarmoqni  yaratishda  DEMOS  koperativ  mutaxasislari 
ishtirok  etishgan  yil  oxiriga  borib  30  ta  korxonalar  ulangan  1991-yili  RELCOM 
kompyuter  tarmog‘ida  yangiliklar  serveri  (Elektron    korporatsiya  yaratildi)  bu 
tarmoq Rossiyadagi ko‘p yirik shaharlarni va SNG davlatini birashtirdi.  
 
Ma‘lumotlarni uzatish                       Ma‘lumotlarn iqabul qilish 
1.Amaliy  sathi 
 
7.Amaliy 
sathi 
 
2. Tasavvir sathi 
 
6 .Tasavvir sathi 
 
3.Seans 
sathi 
 
5. 
Seans 
sathi 
 
 
4.Transport 
sathi 
 
4.Transport sathi 
 
5.Tarmoq 
sathi 
 
3.Tarmoq 
sathi 
 
 
6.Ulanish 
sathi 
 
2.Ulanish sathi 
 
7.Fizik 
sathi 
 
1.Fizik 
sathi 
 
 
Global tarmoqda axborot uzatish etti satxli arhitektura bilan ulanadi, 
Hozirgi  kunda    internet  harhil  kanallar  yordamida  axborot  uzatishni  tez 
ishlaydigan sputnik magistraldan to sekin ishlaydigan telefon liniyasidan bir biriga 
ulangan millionlab  kompyuterlardan iborat.  
World Wide Web (Ingliz tili World Wide Web.) – Butun dunyo o‘rgimchac 
to‘ri (WWW) internetga ulangan harhil kompyuterlarda joylashgan hujjatlar birla 
ishlashtizimidir.  World  Wide  Web-o‘rgimchak  to‘rida  ishlash  uchun  veb  so‘zi 

---

164 
 
ishlatiladi.WWW  qo‘llaniladi.O‘rgimchak  to‘ri    bir  necha  million  veb  serverlar 
tashkil  etadi...  World  Wide  Web  aniqlash  va  so‘z  Web  (Eng.  Web  «o‘rgimchak 
veb-")  va  qisqartirish  WWW  foydalanish  uchun.bir  necha  veb  serverlarni  tashkil 
etadi.WWW-ko‘p  resurslari  gipper  matn  tehnologiyasiga  asoslangan  shu 
o‘rgimchak to‘rida joylashgangiper matn hujjatlar veb sahifa deb ataladi.Bir hecha 
veb sahifalari bitta mazmunga dizaynga ega bir biri bilan murojat qilingan bir veb 
serverlar  da  joylashgan  bir  hecha  veb  sahifalar  veb  sayitlar  deb  ataladi.Veb 
sahifani 
ko‘rish 
va 
yuklash 
uchun 
brauzerlar 
qo‘llaniladi.Axborot 
tehnologiyasidaWWW  va  internet  rivojida  katta  portlash  ro‘y  berdi.Internet  va 
WWW  harhil  narsa  ekanligini  bilish  kerak.Vebdagi  axborot  passiv(yani 
foydalanuvchi  o‘qishi  mumkin)va  aktiv-foydalanuvchi  ahborotni  qo‘shish  va 
tahrirlash mumkin.WWW axborotni faol aks ettirishda: 
• mehmon kitobi 
• forumlar 
• chat xonalari 
• bloglar 
• ―wiki‖-loyihalar 
• ijtimoiy tarmoqlar 
• tarkib boshqaruv tizimi.