Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

Internet qaydnomalari. 
Bu ertami-kechmi dunyoning turli qismlarida joylashgan kompyuterlar sonini 
oshirish  bilan  aloqa ayrim  vositalarini topish  kerak bo‘ldi.  Bu  vosita   kompyuter 
tarmoqlaridir. Tarmoqlar  Networks mahalliy va global bo‘ladi. LAN - Shu binoda, 
masalan - geografik bir-biridan kichik masofada joylashgan kompyuterlar tarmoq. 
Yuzlab  kilometr  va  minglab  -  WAN  uzoq  masofani  baham  tarmoqlari  va 
kompyuter  ulash  uchun  ishlatiladi.  Bu  Internet  global  tarmog‘ining  bir  sinfligini 
anglatadi 
Bitta  komputer  ikkinchisiga  ulash  uchun  bu  tarmoqni  ulanishni  ehg  sodda 
qadamidir.Lekin bu ulanish etarli emas.Ma‘lumotni uzatishda komputerlar bir biri 
bilan  qanday  muloqat  qiladi.Bunday  muloqatni  amalga  oshirish  uchun  mahsus 
vositalarLokal set bu bir biridan uncha katta bo‘lmagan bitta binoda joylashgan bir 
biri  bilan  geografik  joylashgan  tarmoq.Internet  global  tarmoq  sinifiga  taluqli.Bir 
kompyuter  dan  ikkinchi  kompyuterga  ulanish  qadam  tarmoqni  yaratish  zarur 
ammo  etarli  emas.  Global          yani  qaydnomalar  ishlab  chiqarildi.Qaydnoma  bu 
ma‘lumotni  tarmoq  orqali  uzatishda  qoidalar  majmuidir.Qaydnoma  tusunchasi 
nafaqat  komputer  sanoatida  qo‘llanilmaydi.Internet  bilan  ishlamagan  inson 
hamqaydnomalar  asoslangan  har  qanday  qurilmalar  bilan  kundalik  hayotda 
qo‘llash  mumkin.Tabbiy  zaruriyatdan  kelib  chiqqan  xolda  komputer  dunyosida 
bittatil  yani  qaydnoma  hamma  tushuniladigan  til  yaratish  zaruriyati  paydo 
bo‘ldi.Internetda ishlash uchun qo‘llaniladigan qaydnomalar.  
Hozirgi  kunda  internet  har  xil  kanallar  yordamida  tez  ishlaydigan  sptnik 
magstraldan to  sekin  ishlaydigan  bir biriga  ulangan  kompyuterlardan  iborat.butun 
jahon o‘rgimchak tori (www) internetga ulangan har xil kompyukerda joylashgan 

---

165 
 
hujjatlar bilan ishlash tizimidir. Butun jahon o‘rgamchak to‘rida ishlash veb so‘zi 
ishlatiladi 
kompyuterni  ulash  -  tarmog‘ini  yaratish  uchun  zarur,  lekin  etarli  emas  bir 
qadam.  transfer  ma‘lumot  boshlash  uchun,  kompyuterlar  bir-biriga  "tushunish", 
deb  ishonch  hosil  qiling.  Qanday  kompyuter  tarmog‘i  haqida  "gapirish"?  bu 
qobiliyatini  ta‘minlash  uchun,  maxsus  uskunalar  "protokollari"  deb  nomlangan, 
ishlab chiqildi. Protocol - axborot tarmog‘i orqali uzatiladi qaysi muvofiq qoidalar 
majmui. Protokol tushunchasi nafaqat kompyuter sanoati uchun amal qiladi. Hatto 
Internet  bilan,  albatta,  hech  narsa  hech  qachon  qilganlar  kimning  operatsiya 
protokollar  foydalanishga  asoslangan  har  qanday  qurilmalar  bilan  kundalik 
hayotda ishlaganimIntdan mumkin. Shunday qilib, umumiy foydalanish an‘anaviy 
telefon  tarmog‘i  ham,  qurilmalar,  masalan,  chiziq  va  boshqa  oxirida  naychani 
olishdan faktini barpo yoki M.Behbudiy va hatto qiluvchi ID signal tan beradi, o‘z 
rotokol bor. 
Bu tabiiy zarurat boshlab, kompyuterlar jahon ularning har biri bilan tushunib 
mumkin til (ya‘ni protokol), zarur. 
Internetda ishlatiladigan asosiy protokollari: 
• TCP / IP 
• POP3 
• SMTP 
• FTP 
• HTTP 
• IMAP4 
• WAIS 
• Gorpher 
• WAP