Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

SIMULINK 
 
Asboblar to‘plami ichida Simulink visual modellashtirish tizimi alohida o‘rin 
egallaydi.  Ma‘lum  ma‘noda    Simulink  ni  Math  Works  firmasining  mustaqil 
mahsuloti  sifatida  qarash  mumkin.  Biroq  u    «Matlab»  yadrosi  bo‘lgandagina 
ishlaydi va uning tarkibiga kirgan ko‘pgina funksiyalarni ishlatadi. 
Shuni  e‘tiborga  olish  kerakki,  «Matlab»,  Simulink  paketlari  va  ularning 
kengaytirilgan paketlari(Toolboxes, Blocksets) muntazan rivojlanib, takomillashib 
bormoqda.   
Simulink  –  tadqiqot  uchun  noyob  asbobdir,  u  foydalanuvchidan  dasturlash 
ko‘nikmalarini bilishni talab qilmaydi, qudratli tashkilotlarni birlashtirish imkonini 
beradi, ob‘yektni matematik tuzilishi va modelni qo‘llayotga blok sxema tuzilishi 
o‘rtasidagi o‘xshashlikni aniqlaydi. 
Simulink  –  dinamik  tizimlarni  modellashtirish,  yasash  va  tahlil  qilishning 
interaktiv  asbobidir.  U  grafik  diagramma  bloklarini  qurish,  dinamik  tizimlar 
yasash,  tizimni  ishga  layoqatliligini  tadqiq  qilish  va  loyihani  mukammalashtirish 
imkonini beradi.  
Simulink  –  «Matlab»  bilan  to‘liq  integrallashgan  bo‘lib,  tahlil  va 
loyihalashning keng spektrdagi asboblariga tezda kirish imkonini beradi. 
Bir  onda    mustaqil  o‘zgaruvchi,  differehsial  tenglama,  majburiy  funksiya, 
boshlang‘ich shartlar, differensial tenglama yechimi kabi matematik tushunchalar 
zanjiri  bilan,  modellashtirish vaqti,  kiruvchi signal,  ob‘yektning  tuzilish  sxemasi, 
integratorlardagi  boshlang‘ich  shartlar,  chiquvchi  signal  kabi  analog 
modellashtirish tushunchalari zanjiri munosabatlarining sabablari yaqqol namoyon 
bo‘ladi.  «Matlab»,  Simulink  sohalarida  modellashtirishda  talabalar,  tinglovchilar 
va  tadqiqotchilarda  o‘lchash  vositalari,  tartibga  solish  va  tizimni  boshqarish  
quyidagilarga bog‘lanadi: 
-  tanlash  ko‘nikmalari, sozlash, avtomatlashtirishning zamonaviy  vositalarini 
ishlatish; 
- o‘qish jarayonida zamonaviy texnologiyalarni ishlatish texnologiyalari;  
- o‘rganilyotgan ob‘yektning static va dinamik tenglamalarini aniqlash; 
- o‘rganilyotgan ob‘yekt tahlil qilish qobiliyati;      
- o‘rganilyotgan ob‘yektni sintez qilish qobilyati. 
«Matlab»  paketi  virtual  elementlar,  modullar,  funksiyalarning  katta 
to‘plamiga  ega.  Ular  real  oddiy  fizik  elementlarning  asosiy  xususiyatini  o‘zida 
qamrab, shartli belgilar ko‘rinishida namoyon bo‘ladi.    
Shunday  qilib,  monitor  ektanida  mos  elementlardan  kerakli  virtual 
laboratoriya  stendini  yig‘ib,  yani  o‘rganilyotgan  ob‘yektning  aniq  tuzilishi 
sxemasini  yig‘ib,    uni  to‘liq  tahlil  qilish  mumkin,  o‘rnatilgan  va  o‘tuvchi 
rejimlarda  o‘rganish,  istalgan  xususiyatlari  bilan  sintez  qilish    mumkin.  Sxema 
to‘g‘ri  yig‘ilib,  tajriba  ustalik  bilan  olib  borilsa  tadqiqot  natijasi  real  sxemadagi 
tadqiqot  natijasiga  mos  keladi,  aniqlik  bo‘yicha  esa  undan  o‘tadi.  .  «Simulink» 

---

141 
 
dasturiy  paketlarning  asl  mohiyati  ana  shundadir  va  albatta  bular  paketning 
afzalligi va qadr-qimmatidir. 
«Matlab»,  «Simulink»  paketlari  o‘qishnng  barcha  shakllarida  turli  fanlarni 
o‘rganish jarayonida faqat talabalar uchun foydali emas, balki yangi qurilmalarni 
loyihalayotgan va sinovdan o‘tkazayotgan muhandislar, ilmiy xodimlar uchun ham 
juda foydalidir. Sababi barcha tajribalarni virtual stendlarda o‘tkazish mumkin. Bu 
talaba  va  tadqiqotchilarni  o‘rganilyotgan  qurilmaning  fizik  modelini  qurishdan 
ozod qiladi va shu bilan birga moddiy harajatlarni va vaqtni tejaydi. 
 «Matlab», 
«Simulink  paketlari  talabalar,  tadqiqotchilar  tomonidan 
o‘rganiladigan  sxema,  apparatlar  va  tizimlarni  chuqurroq  tadqiq  qilish  imkonini 
beradi.  Chunki  u  funksiya  va  bo‘g‘inlarning  asosiy  keng  tipik  elementar 
guruhlariga egadir.  
Yana laboratoriya stendlariga bo‘lgan intilishda shuni hisobga olish kerakki, 
bitta stendni o‘zi bir nechta laboratoriya ishlarini bajarish imkonini beradi. Bunday 
stendlarda  element  va  qurilmalar  stend  ichiga  berkitilgan  bo‘lib,  birinchi  planga 
esa tahlil qilinayotgan ob‘yektning sxemasi tuzilish, uning differensial tenglamasi, 
o‘tish funksiyasi, funksiya mnemosxemalari chiqariladi. 
Virtual  laboratoriya  ishlarini  bajarilishi  talabalar  va  tadqiqotchilar  uchun 
zamonaviy  ko‘p  maqsadli  laboratoriua  stendlarida  bajarilgandan  ko‘ra  tushunarli 
va aniqdir. Talaba-tadqiqotchi . «Matlab», «Simulink» paketlarining tadqiqotchilik 
imkoniyatlari  boshqa  zamonaviy  ko‘p  maqsadli  stendlarga  nisbatan  o‘lchab 
bo‘lmas  darajada  ko‘pdir.  Nihoyat,  «Matlab»,  «Simulink»  paketlari  masofaviy 
o‘qitishda juda foydalidir. 
Matlab dasturi. 
Ko'p kasblarda, sizdan  dasturlash ko'nikmalari kerak. Bu kitob muhandislik, 
statistika,  iqtisodiyot  /  moliya  va  sun'iy  aql  kabi  sohalarda  miqdoriy  tahlil  uchun 
eng  mashhur  dasturlardan  biri  Matlab  deb  nomlangan  dasturi,  sizni  tanishtiradi. 
Siztalaba,  bir  tadqiqotchi  yoki  amaliyotchi  mi  yo'qmi  organishni    boshlashuchun 
vositalarni taqdim etadi.  
Bu  boshlangichlar    kitobidir  va  u  siz  dasturlash  har  qanday  oldingi  bilimga 
ega,  deb  taxmin  qilmaydi.  Asosiy  tushunchalarni,  ayniqsa  boshida,  biz  qadam-
baqadam  dasturni  boshlash  uchun  bayonqilamiz.  Biroq,  biz  sizga  Matlab 
o'rnatilgan  va  umumiy  kompyuter  tajribasi  kamida  o'rtacha  darajasiga  ega,    deb 
taxmin  qilamiz.  Excel,  yoki  boshqa  jadval  dasturi  ishlatilib  bo'lgach,  Matlab 
o'rganish ba'zida  yordam bo'ladi. Matlab bir statistika dastur bo'lmasa-da, STATA, 
SAS yoki EVIEWS kabi statistik dasturiy ta'minot emas, ilmiy foydalidir. Bir farq 
Matlab ko'pincha o'z tartiblarini aniqlashni  talab etsa bu dasturlar asosan, statistik 
tahlil  qilish  uchun  oldindan  belgilangan    amallarga  tayanib,  islaydi.  Yana  bir 
muhim  farq  matritcaalgebrasi  ,  Matlab  ning  yuragi  va  boshqa  dasturlar 
kamishlatiladigan , deb hisoblanadi. Matlab o'rganishni  qachonMatritca algebrasi 
bilimga,  binobarin,  juda  foydalidir.  Tabiiyki,  biz  ham  sizga  matematik  bilim 
universitet darajasiga mos keladigan  taxmin etaviz. 
Matlab matritca laboratoriya uchun qisqa va dastlab matritca algebra amalga 
oshirish  uchun  bir  vosita  edi.  Vaqt  o'tishi  bilan,  bir  necha  qismlari  bilan  bir 

---

142 
 
dasturiy  muhitiga  aylandi.  Bu  kitobda,  biz  ba'zi  ish  stoli  vositalari,  asosiy 
matematik  vazifalari,  ikki  o'lchovli  grafika,  va  qanday  dasturlarni  yozish  uchun 
qaratiladi. Shu bilan birga, biz xususiyatlari ko'proq rivojlangan.. Ular orasida uch 
o'lchamli  grafik,  grafik  foydalanuvchi  interfeysi  bo'lib,  boshqa  dasturlar  bilan 
o'zaro  va  Asboblari  bo'ladi.  Asboblari  Matlab  qo'shimcha  funktsional  ta'minlash 
dasturlari  paketlar  bor.  Misollar  statistik  vazifalar  uchun  funktsiya  kamaytirish 
uchun optimallashtirish toolbox, va statistika toolbox, bor. Biz boshlashimiz bilan 
biz qaergaboryapmizni bilsak, yaxshi bo'ladi. Biz qunday mavzular orqali harakat 
qilamiz: 
 
-  Bu  ish  stoliga  (ya'ni,  nima  dasturi  kirganingizda  ko'rib)  turli  qismlarini 
tushunish uchun zarur bo'lgan va ular uchun foydalanish mumkin. 
-  Matlab  algebraik  muammolarni  hal  qilish  uchun  foydalanish  mumkin. 
Ushbu dastur va asosiy sintaksisi rang bilan tanish bo'lish yaxshi yo'ldir. 
-  Axborot  o'zgaruvchilar  sifatida  saqlanadi  va  bu  har  xil  turdagi  bo'lishi 
mumkin. Biz eng keng tarqalgan kishilarga tasvirlab. 
- Matritca hiyla texnikasi Matlab muhim ahamiyatga ega va biz ko'p misollar 
ko'rsatish.  muhokamamatritca  algebra  keyin,  biz  chiziqli  tenglamalar  tizimini 
echish va chiziqli tushish koeffitsiyentlarini topish uchun foydalanishingiz qanday 
ko'rsatadi. 
-  Axborot  ko'pincha  dasturi  import  qilinishi  kerak  va  oldin  va  tahlil  so'ng, 
undan  chiqib  eksport  qilindi.  -  Axborot  va  natijalar  ko'pincha  ingl  taqdim  etiladi, 
shuning  uchun  biz  ikki  o'lchovli  grafikalar  ishlab  chiqarish  uchun,  ba'zi  yo'llar 
qarash. 
- Bu vaqtga kelib, biz muolajalarni yozishni boshlash uchun tayyor; dasturlari. 
Matlab  skriptlar  va  funktsiyalari  o'rtasidagi  farqning  aniq  va  biz  bu  o'rtasida  va 
ba'zi dasturiy texnik da farqlar qarash. 
-  Biz  vazifalarni  yozishni  o'rgandim  so'ng,  biz  bunday  funksiya  kamida 
topish,  tenglamalarni  yechish  kabi  ba'zi  raqamli  tahlil  va  vazifasini  singdirilishi 
mumkin. 
- Dasturlash xato tekshirish, tuzatishni va yordam izlash keladi keyin. 
2.Ishchi stoli . 
Agar  Matlab'i  birinchi  kirganingizda,  siz  ehtimol  ko'rgan  kabi  bir  narsa 
ko'rasiz.  Bu  siz  ko'rib,  nima  bo'lsa,  siz  Ishchi  stoli>Ishchi  stoli  Layout>  tomchi-
pastga  standart-chiroyli-kerak,  lekin  uzoq  zarur  bo'lgan  nima  payda  ko'rib  ko'p 
menus.1 tanlab shunga o'xshash narsa uni o'zgartirish mumkin, Bas, siz ko'rish, har 
bir  narsani  o'rganish  kerak  emas;  Agar  oxir-oqibat  shunday  qilish  mumkin-da. 
Keling, siz bizga eng ehtimoli bor stoli ayrim xususiyatlari bilan boramiz 

---

143 
 
 
Ishchi stoli to'rt xil Windows bo'linadi, standart holda hisoblanadi. Bu har bir 
top-chap va top-o'ng bir necha ramzlar da, uning vazifasini ko'rsatib, bir ismi bor. 
(. Agar nomlarini ko'rmasangiz, Ishchi stoli> unvonlar tanlang) to'rt oyna lar bor: 
- Buyruq Oynasi 
Bu  Matlab  eng  markaziy  qismi  hisoblanadi.Bu  yerda,  siz  u  nima  qilish 
kerakligini dasturini aytib buyruqlar kiriting. 
- JoriyPapkasi 
Bu  oyna  Windows  Explorer  o'xshaydi  (ya'ni,  Siz  foydalanmoqchi  dastur 
yuqoriga harakat qachon va pastga papkalarga orqali). Bu holda, joriy papka, _old, 
ma'lumot  finish.m  va  startup.m  to'rt  ob'ektlar  mavjud.  Faqat  oyna    nomi  ostida, 
boshqa papkalarga harakat qilish uchun, ba'zi uskunalar ham bor. 
- ish maydoni 
Ish  maydoni  mavjud  bo'lgan  barcha  o'zgaruvchilar  ro'yxatini  ko'rsatadi.Biz 
hali  biron-argumentlarni  belgilangan  emas,  chunki,  oyna  bo'sh  bo'ladi.  Bundan 
tashqari, ko'rish va bu erda argumentlarni o'zgartirish mumkin. 
- Buyruq History 
Bu ilgari Matlab kirgan buyruqlar ro'yxati. Rasmda 2-1, foydalanuvchi ilgari 
komutlardan aniq va CLC bir necha marta kirdi. 
Bu erda tasvirlangan to'rt ko'proq windows / vositalari bor. Agar Ishchi stoli 
tomchi-pastga  menyusini  bosing  bo'lsa,  siz  foydalanishingiz  mumkin  turli 
vositalari  ro'yxatini  qarang.ishlatilayotgan  bo'lganlar  tekshiriladi.  Biz  keyinchalik 
muhokama  qiladi  Asboblar  Yordam  muharririmiz,  raqamlar  va  o'zgarmaydigan 
muharriri o'z ichiga oladi. 
Ishchi  stoli  juda  dinamik  va  siz  shaxsiy  xohishingizga  mos  ravishda  ko'p 
jihatdan tartibini o'zgartirish mumkin. Keling, har bir oyna yuqori o'ng burchagida 
to'rt ramzlari qaraylik. 

---

144