Информатика

Grafiklarni chizish

 Muhim so`zlar: grafik, Plot, Plot3D, dekart koordinata, uch o`lcovli koordinata, funksiya, vektor.

 Bilib olasiz: Mapledagrafiklar yaratish, Plot va Plot3D operatorlari, dekart koordinata va uch o`lcovli koordinatalarda funksiya va vektorlarni grafigini chizish va tahrirlash.

Maple dasturida geometrik shakl va figuralarni chizishning ko`p variantlari bor. Hozir asosan funksiyalarning grafiklarini tayyorlash va tahrirlash bilan shug`ullanamiz. Cos(x) funksiyaning grafik ko`rinish esingizdan chiqqan bo`lsa, tezda Maple dasturiga kiring va quyidagi ketma-ketlikni bajaring.

1. 
   Qatorga cos(x); ni yozing;
   
2. 
   Maydonda cos(x) hosil bo`ladi va uni tanlab, sichqonchaning o`ng tugmasini bosing;
   
3. 
   Local menyudan [Plots]->[2-D Plot] ni tanlang va cos(x)ning grafigi tayyor.
   

Local menyu yordamida yaratilgan grafiklar smart-qulaylik deb yuritiladi. Grafikning o`zi esa smart-grafik deb aytiladi. Bu qulaylik yordamida grafiklarni tayyorlashning kamchliklari mavjuddir. Grafikdagi Live yozuvi grafikda sozlash va grafik chizishni davom ettirishni bildiradi. Buni ko`rish uchun shu grafikda yana bir funksiyaning grafigini chizish talab qilingan bo`lsin. Masalan, sin(x) funksiya grafigi.

Bu ishni amalga oshirish uchun buyruqlar qatoriga sin(x) ni yozamiz va ekranda sin(x) hosil bo`ladi. sin(x) ni sichqoncha bilan tanlab, qo`yvormasdan grafik ustida olib kelib, qo`yvoramiz va natijani ko`ramiz. Agar jarayon to`g`ri bajarilgan bo`lsa grafikda cos(x), sin(x) funksiyalarning grafiklari hosil bo`ladi.

Funksiyalarni grafik maydonga olib o`tishda [Ctrl] foydalanish qulaydir. Agar grafikdan ikkinchi bir funksiyaning grafigini olib tashlash kerak bo`lsa, grafik maydonda kelib, grafik chiziqlari tanlanadi. Sichqonchani qo`yvormasdan chetga tortiladi.

Odatda grafiklarni chizishda plot() operatoridan foydalaniladi. Plot operatorining umumiy ko`rinish quyidagicha:

Plot(funksiya, gorizontal o`q qiymatlari, vertikal o`q qiymatlari, chiziq rangi, chiziq qalinligi);

Gorizontal o`q qiymatlari odatda x=xmin…xmax ko`rinishida. Vertical o`q qiymatlari y=ymin…ymax ko`rinishda. Agar ikkita o`q bo`yicha qiymatlar ketma- ket kiritilsa x=xmin…xmax, ymin…ymax ko`rinishida beriladi. Grafik rangi color so`zi bilan aniqlanadi. Maple dasturida 25 xil rang bor (green, red, blue, grey, …). Grafik rangi color=red kabi aniqlanadi. Grafik chiziqlarining qalinligi thickness so`zi bilan aniqlanadi. Maple dasturida 15 ta chiziq turlari bor. Grafikda chiziq turi thickness = 2 ko`rinishda aniqlanadi. Grafik rangi va chiziq qalinligini grafik chizishda berish shart emas. Masalan,

Grafik chizilgandan so`ng uni tanlasak, to`rt tomoni chegaralanadi va shu chegaralar yordamida grafikni kichiklashtirish va kattalashtirish mumkin. Agar grafikning rangini va chiziqni o`zgartirmoqchi bo`lsangiz, formuladan o`zgartirib, [Enter] tugmasini bosish kerak.

Yana bir grafik tayyorlashga misol. funksiya grafigini tayyorlang.

> plot(x^2+abs(5*abs(x)-6),x=-2.5..2.5,y=-1..10);

Funksiya grafigi 10.38–rasmda tasvirlangan.

Bir koordinatalar sistemasida ikkita funksiyaning grafigini chizish talab qilingan bo`lsin. Bunda plot operatorida funksiyalar ketma-ket kvadrat qavs ichida [,] bilan beriladi. Boshqa parametrlar ham xuddi shunday.

> plot([x^2,x+1],x=-3..3,-1..3,color=[blue,green]);

Funksiya grafigi 10.39 –rasmda tasvirlangan.