Информатика

10.13-jadval. Maple dasturning variantlari va ishlab chiqarilgan sanasi

Maple 15 13 aprel 2011 yil	Maple 11: 21 fevral, 2007 yil	Maple 6: 6 dekabr, 1999 yil	Maple 4.3: mart 1989 yil
Maple 14 29 aprel 2010 yil	Maple 10: 10 may, 2005 yil	Maple V R5: 1 noyabr, 1997 yil	Maple 4.2: dekabr 1987 yil
Maple 13 24 aprel 2009 yil	Maple 9.5: 15 aprel, 2004 yil	Maple V R4: yanvar 1996 yil	Maple 4.1: may 1987 yil
Maple 12 13 may 2008 yil	Maple 9: 30 iyun, 2003 yil	Maple V R3: 15 mart, 1994 yil	Maple 4.0: aprel 1986 yil
Maple 11.02 10 noyabr 2007 yil	Maple 8: 16 aprel, 2002 yil	Maple V R2: noyabr 1992 yil	Maple 3.3: mart 1985 yil
Maple 11.01 6 iyul, 2007 yil	Maple 7: 1 iyul, 2001 yil	Maple V: avgust 1990 yil	Maple 3.2: aprel 1984 yil
Maple 3.1: oktyabr 1983 yil	Maple 3.0: may 1983 yil	Maple 2.2: dekabr 1982 yil	Maple 2.15: avgust 1982 yil
Maple 2.1:	Maple 2.0:	Maple 1.1:	Maple 1.0:

iyun 1982 yil

may 1982 yil

yanvar 1982 yil

yanvar 1982 yil

Maple dasturining oynasi barcha amaliy dasturlarning oynasi kabidir.




10.35-rasm. Maple8 dasturining oynasi.

Maple dasturining to`rt qismdan iborat:

• 
  Sarlavha satri. Bu qatorda fayl nomi, sistemali tugmachalar joylashgan;
  
• 
  Menyu. Menyu bo`limlari 8 ta bo`lib, ular Maple dasturida ishlashni osonlashtiradi.
  
• 
  Asboblar paneli. Foydalanuvchi uchun muhim va ko`p foydalaniladigan buyruqlar uchun yorliqlar joylashtirilgan.
  
• 
  Ishchi stol yoki Maple hujjati (Worksheet). Mapleda yaratildan hujjat kengaytmasi *.mws bo`lib hisoblanadi.
  

Maple hujjatida ma`lumotlar ―Kirish - chiqish‖ texnikasiga asoslangan bo`lib, hisoblash uchun formula kiritiladi va natija chiqadi. Mapleda amallar bo`lim – bo`lim asosida shakllantiriladi va kvadrat qavs bilan chegaralanadi (10.35-rasm). Buyruqlar [>] operatoridan so`ng kiritiladi va natija ishchi stolning o`rtasidan hosil bo`ladi. Har bir buyruqdan so`ng [;] belgisini qo`yish shartdir. Mapleda hisoblashni amalga oshirish uchun [Enter] tugmasi yoki asboblar panelidan [!] belgisini bosish kerak. Masalan,


Mapleda kichik xotira mavjud bo`lib, unda oxirgi hisoblash niatijasini [%] belgisida, oxirgisidan bitta oldingisini [%%] belgida va undan ham bitta oldingisini [%%%] belgisida saqlaydi. Masalan,

x^y daraja Mapleda quyidagicha kiritiladi:

sondan kvadrat ildiz olish esa [sqrt(x)] operatori orqali aniqlanadi:

Agar daraja (m/n) ko`rinishda bo`lsa, [()] lar yordamida kiritiladi:

Mapleda kiritilgan sonli ifodalar [evalf(a,n)] funksiyasi bilan hisoblanadi. Bu erda a- hisoblanish lozim bo`lgan ifoda, n- shart bo`lmagan parametr bo`lib, u kiritilmaganda qiymati n=10 bo`ladi. n- sonni haqiqiy qismini aniqlash uchun ishlatiladi.

Mapleda o`nli logarifmlardan to`g`ridan - to`gri, ya`ni ln(x) ko`rinishda foydalanish mumkin.

Masala. Hisoblang.

Bu hisoblash uchun [>] operatorining yonida klaviatura yordamida yoziladi va [;] qo`yilib, [Enter] tugmasi bosiladi. Maple uning standart matematik yozuvda chiqaradi, Hisoblash uchun esa evalf() funksiyasidan foydalanamiz.

Mapleda Matematik funksiyalani kiritishda qiynalsangiz, uning menyularidan foydalanish mumkin. Buning uchun [View]  [Palettes]  [Expression Palette] ketma-ketlik orqali [Expression] muloqot oynasi chiqariladi va ixtiyoriy matematik funksiya va amallarni joylashtirish mumkin. Turli matematik belgilar va grek harflarini yozish uchun [View]  [Palettes]  [Symbol Palette] Buyruqlar ketma-ketligidan foydalaniladi.

10.36 -rasm. Expression 10.37-rasm. symbol

Expression oynasidan foydalanib hisoblashga doir misol keltiramiz. Cos( )

+sin( ) ² ni hisoblash talab etilsin. Buning uchun [a+b] tugmasini bosamiz va ekranda [%?+%?] hosil bo`ladi. Birinchi [%?] kelib [cos] tugmasini bosamiz. Ikkinchi [%?] kelib, [a^b] tugmani bosamiz va umumiy korinish

[cos(%?)+(%?^%?)] ko`rinishni oladi. Ikkinchi [%?] kelib, sin tugmasi bosiladi va [%?] larining mos qiymatlari kiritiladi.

Qo`shimcha izohlarni kiritish uchun [insert][text] Buyruqlar yoki [Ctrl]+[t] tugmachalari bosiladi.

Mapleda qiymatlarni aniqlash uchun o`zlashtirish amali mavjud. Uning yozilishi [:]+[=] ko`rinishida aniqlanadi. O`zlashtirish amali bilan ko`proq funksiyalar aniqlanadi. Masalan, f:=. Bunda Maple funksiyaning analitik ko`rinishini aniqlaydi. Funksiya qiymatini hisoblash uchun subs(x=a,f), ya`ni x=a da f ning qiymatini hisoblash degani.

Bundan tashqari Mapleda funksiyani [->] operatori yordamida ham ifodalash mumkin. [->] qo`yish uchun [-] va [>] tugmalaridan foydalanamiz.

Mapleda qiymatni o`zlashtirib, tezda hisoblashni bajarish imkoniyati ham bor uning uchun [:] operatoridan foydalanamiz. O`zgaruvchilarning qiymatlarini yo`qotish uchun [restart :] dan foydalanish maqsadga muvofiq.

Bulardan tashqari Mapleda funksiyalarni dasturlashdagi procediralar orqali ham ifodalash mumkin. Buning uchun Proc() operatoridan foydalanamiz.

Funksiyalarni aniqlashda shartlardan foydalanilgan bo`lsa, Mapleda bundan funksiyalarni if shart operatoridan foydalanib beriladi.

If ning qisqa yozilishi:

if then fi; if ning to`liq yozilish:

if then else ; if ning 3 xil yozilishi:

if(,,);

Quyidagi funksiyani aniqlash talab etilgan bo`lsin.

Bu funksiyani Maple dasturida yozish uchun [piecewise()] operatoridan foydalanish mumkin.

Hisoblash uchun if shart operatorining 3- variantidan foydalanish mumkin.

Birinchi bo`limda f funksiya aniqlanadi, ikkinchi bo`limda x=0.2 qiymatga moslab aniqlash va uchinchi bo`limda x=0.2 dagi f funksiya qiymatini hisoblash.

Mapleda elementar matematikaning barcha amallarini yuqorida keltirilgan operator va amallar yordamida ifodalash va hisoblash mumkin.