Informatika fanini o’qitish huquqini berish bo’yicha kasbiy qayta tayyorlash kursining umumkasbiy fanlari tarkibiga kiruvchi

2. Dasturiy ta’minot hayotiy tsikli modulining evolyutsiyasi
XX oxirida dasturlashda dasturiy ta’minot hayotiy tsiklining uchta modeli almashdi:
Kaskad modeli

• 
  Dastlab (1970 – 1985 yillar) keyingi bosqichga o‘tish oldingi bosqichning loyiha operatsiyalari to‘liq tugagandan keyin va keyingi bosqich uchun barcha dastlabki ma’lumotlar olingandan keyin amalga oshirilishi tavsiya qilinadigan dasturiy ta’minotni ishlab chiqishning kaskad sxemasidan foydalanildi.
  

Ushbu modelning afzalliklari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi:

• 
  to‘liqlik va moslashish talablariga javob beruvchi loyiha hujjatlarini tugallangan to‘plamning har bir bosqich oxirida olinadi;
  
• 
  ishlab chiqish jarayonini loyihalashtirishning oddiyligi;
  

Xususiyatlarni aniqlashtirish (o‘zgartirish)dan rad etish tugallangan mahsulot foydalanuvchilar ehtiyojini qanoatlantirmaydi. Foydalanuvchi uskuna va dasturiy muhitning almashishini hisobga olishni rad etish natijasida ma’naviy eskirgan mahsulot olinadi. Muvaffaqiyatli bo‘lmagan loyiha qarorlarni qayta ko‘rib chiqishni rad etish dasturiy mahsulot tuzilmasini yomonlashtirishga va mos ravishda, yaratish jarayonining vaqt bo‘yicha murakkablashishiga, cho‘zilishiga va qimmatlashuviga olib keladi. Shunday qilib, ishlab chiqishning real jarayoni iteratsion xarakterga ega bo‘ladi.
Oraliq nazoratli model
Ishlab chiqish jarayonining iteratsion xususiyatlarini ta’minlovchi sxema oraliq nazoratli sxema deb nomlanadi. Tugallangan har bir bosqichdan keyin ushbu sxema bo‘yicha bajariladigan nazorat, zarur bo‘lganda istalgan darajaga qaytarish imkoniga ega bo‘ladi va zarur o‘zgartirishlarni kiritadi.
Ushbu sxemadan foydalanishning asosiy xavfsizligi ishlab chiqarish hech qachon tugamaydi, doimo aniqlashtirish va takomillashtirish holatida bo‘lganligi bilan bog‘liqligi hisoblanadi.
Spiral model
Muammolarni yengish uchun XX asrning 80-yili o‘rtalarida spiral sxemasi taqdim etildi. Ushbu sxemaga muvofiq dasturiy ta’minot prototipni yaratishga asoslangan prototiplash usulidan foydalangan holda, iteratsion holatda yaratiladi.
Prototip deb, ishlab chiqilayotgan dasturiy ta’minotning va tashqi interfeyslarini amalga oshiradigan dasturiy mahsulotga deyiladi.
Qoidaga ko‘ra, birinchi interatsiyada foydalanuvchining interfeysini spetsifikatsiya qiladi, loyihalashtiradi, amalga oshiriladi va testlaydi. Ikkinchi iteratsiyada ayrim cheklangan funktsiyalar to‘plami bilan to‘ldiriladi. Oxirgi bosqichda ushbu to‘plam ushbu mahsulot imkoniyatini ko‘paytirib kengaytirish hisoblanadi.

Ushbu sxemaning asosiy afzalliklari aniq funktsional to‘liqlik ta’minlangan ayrim iteratsiyadan boshlanib, foydalanuvchiga mahsulotni taqdim etish hisoblanadi, o‘z navbatida quyidagi imkoniyatga ega bo‘ladi:

• 
  dasturiy mahsulotning birinchi versiyasi yuzaga kelguncha bo‘lgan vaqtni qisqartirish;
  
• 
  bozorda mahsulotning quyi versiyasini tez oldinga siljishini ta’minlagan holda, foydalanuvchilarning ko‘plab sonini qiziqtirish;
  
• 
  mahsulotdan foydalanish amaliyoti yuzaga kelish hisobiga xususiyatlarni shakllantirish va aniqlashtirishni tekshirish;
  
• 
  ishlab chiqish vaqtida tizimning ma’naviy eskirish ehtimolini kamaytirish.