Informatika 8-sinf UzB new 2015 каракалпак pmd

disk ju’rgiziwshi dep atàydi’.
Disk ju’ritiwshige qoyi’lg’an disketke mu’rà’jà’t ushi’n A: ati’
wo’zlestiriledi. Disk ju’ritiwshi yeki dvigatel menen
ta’miyinlengen. Wolardi’n’ biri qorg’ani’w qabi’g’i’ ishindegi
plastinkani’ woray a’tirapi’nda, yekinshisi bolsa, woqi’w-jazi’w
golovkasi’n disk beti u’stinde radius bag’dari’nda
ha’reketlendiredi.
Optikali’q diskler betindegi juqa qatlam
arnawli’ ximiyali’q element sebilgen boli’p,
wolarg’a informaciya CD-ROM yamasa DVD-
ROM quri’lmalari’ arqali’ jazi’ladi’ ha’m
woqi’ladi’. CD (ing. Compact – ti’g’i’z)
kompakt disk, DVD (ing. Digital Versatile
Disk) — cifrli’ universal disk dep woqi’ladi’.
Optikàli’q diskler spiral si’yaqli’ bir jolg’a
iye.  Informaciya wo’z aldi’na sektorlarg’a lazer nuri’ arqali’
disk ju’zin ku’ydiri p  joqari’-to’men iz payda yetiw arqali’
jazi’ladi’. Informaciyani’ woqi’w bari’si’nda biyiklikler lazer
nuri’n sa’wlelendirgeni ushi’n “1”, to’mendegiler nurdi’
jutqani’ ushi’n “0” si’yaqli’ qabi’l yetiledi. DVD-ROM
quri’lmasi’ni’n’ lazer nuri’ tolqi’n uzi’nli’g’i’ CD-ROM
quri’lmasi’na qarag’anda qi’sqaràq. Usi’ sebepli DVD diskke
ti’g’i’zraq, yag’ni’y ko’birek informaciya jazi’ladi’.
Optikàli’q diskler 120 mm yamasa 80 mm diametrli
wo’lshemde boladi’. CD diskler informaciya si’yi’mli’li’g’i’
1 Gbayttan kishi (a’dette, 680 — 720 Mbayt), DVD diskler

---

21
informaciya si’yi’mli’li’g’i’ birneshe Gbayt (a’dette, 4,7 Gbayttan
17 Gbaytqa shekem) boladi’. Yeger optikàli’q disk yarliginde “R”,
yag’ni’y Recordable jazi’wi’ bolsa — bir ma’rte jazi’w ha’m ko’p
ma’rte woqi’w mu’mkin, “RW”, yag’ni’y ReWritable jazi’wi’
bolsa — ko’p ma’rte jazi’w ha’m ko’p ma’rte woqi’w mu’mkin.
DVD lar bir yamasa yeki jumi’s ta’repli boli’wi’ mu’mkin.
Ha’rbir ta’repinde  ja’ne bir yamasa yeki jumi’s qatlami’
boli’wi’ mu’mkin. Yeki jumi’sshi’ qatlamli’ disklerde birinshi
qatlam yari’m mo’ldir boladi’. Yekinshi jumi’sshi’ qatlamdag’i’
mag’luwmatlar  birinshi qatlam “ishinen wo’ti p” woqi’ladi’.
Birinshi CD-ROM standarti’ 1984-ji’li’ Sony ha’m Phili ps
kompaniyalari’ ta’repinen islep shi’g’i’lg’an. Birinshi CD-RW
texnologiyasi’ 1996-ji’li’ usi’ ha’m basqa birneshshe kompaniyalar
ta’repinen islep shi’g’i’lg’an. Usi’ wori’nda CD disklerdin’ islep
shi’g’ari’li’wi’ menen baylani’sli’ kompyuterlerdin’ mu’mkinshiligi
haqqi’nda aytpawdi’n’ ilaji’ joq.
Multimedia — tekstli, dawi’sli’ mag’luwmatlardi’, ta’biyiy ha’m
grafikali’q su’wretlerdi birlestiriwshi xabar texnologiyasi’ boli’p
yesàplànàdi’. Multimedia ushi’n zamanago’y CD-ROM tex-
nologiyalar ko’rgizbesi birinshi ma’rte 1987-ji’li’ Sietldegi
konfe-renciyada (Second Microsoft CD-ROM Conference)
boli’p wo’tti ha’m bul sa’ne video ha’m audioinformaciyali’
toli’q multimedia payda boli’wi’ni’n’ baslani’wi’ dep
yesaplanadi’.
Ha’zirgi ku’nde informaciyalardi’ tasi’w
ha’m saqlawdi’n’ ju’da’ qolayli’ qurallari’nan
biri bolg’an USB-toplag’i’shlardan