Informatika 8-sinf UzB new 2015 каракалпак pmd

3-sabaq. Kompyuter texnikasi’ qurallari’
Zamanago’y kompyuterlerdi yadti’n’ 
qatti’ disk (ing. HDD,
Hard — qatti’, Disk — disk, Drive — dvigatel) dep atali’wshi’
tu’risiz qi’yali’mi’zg’a keltiri p  bolmaydi’. Bul yadti’ 
tiykarg’i’ yad
quri’lmasi’ dep te ataw mu’mkin. Sebebi, birinshiden: qatti’
diskler, a’dette, kompyuterdin’ sistema blogi’ ishine jaylasti’ri’li’p,
tiykarg’i’ platada shleyf arqali’ jalg’anatug’i’n arnawli’ worni’ bar
(soni’n’ ushi’n informaciya almasi’wi’ ju’da’ tez); yekinshiden:
kompyuterge operacion sistema wornati’li’p ati’rg’anda usi’
kompyuterge sa’ykes parametrler operacion sistemag’a baylani’-
si’p qatti’ diskke jazi’p saqlanadi’. Bunnan basqa bul kompyuter
paydalani’wshi’lari’ni’n’ a’meliy programmasi’, hu’jjetleri ha’m
basqa tu’rdegi mag’luwmatlari’ da usi’ diskte saqlanadi’.
2 — Informatika, 8

---

18
Qatti’ disklerge informaciyani’
jazi’w ha’m woqi’w magnitlew
tiykari’nda bolg’ànli’g’i’ ushi’n
qatti’ magnit disk dep te ataydi’.
Bul quri’lma uluwma korpusqa
jaylasti’ri’lg’an elektrodvigatel,
magnit golovka, poziciyalaw quri’l-
masi’ ha’m magnit qatlamg’a iye
bolg’an birneshe diskten (usi’ sebepli, 
“vinchester” dep te
ataydi’) ibarat. Birinshi vinchester 1973-ji’li’ IBM firmasi’
ta’repinen islep shi’g’ari’lg’an.
Disk si’rti’ noqatlar toplàmi’ si’pati’nda, noqatlar bolsa, wo’z
gezeginde, wo’z aldi’na bo’lek 
bit si’pati’nda ko’rili p, wolardi’n’
ha’rbirine 0 yamasa 1 ma’nis (magnitlengen yamasa
magnitlenbegen — “magnit ekvivalenti” dep te ju’rgiziledi)
beriledi. Usi’ noqatlardi’n’ jaylasi’wi’ aldi’nnan ani’q bolma-
g’anli’g’i’ sebepli, informaciyani’ jazi’w ushi’n jazi’w quri’lmasi’
belgilew usi’li’nan paydalanadi’. Belgi jazi’wdi’n’ jag’dayi’ ha’m
worni’n ani’qlawg’a ja’rdem beredi. Bul belgilerdin’ barli’g’i’
diskke informaciya jazi’wdi’n’ texnologiyasi’ tiykari’n quràydi’,
belgiler payda yetiw ushi’n diskti 
formatlawdi’ talap yetedi. Disk
formatlang’anda koncentrlik shen’berler ko’rinisindegi jollarg’a
aji’rati’ladi’ ha’m de jollar sektorlarg’a bo’linedi. Informaciya disk
sektorlari’ni’n’ jollari’ boylap jazi’ladi’. Sektor ha’m jollar wo’z
ta’rti p  nomerlerine iye. Disktin’ ha’rbir  sektori’nda identi-
fikaciyalani’wi’ ushi’n 
adres maydani’ dep atalatug’i’n wori’n
aji’rati’ladi’, qalg’an wori’nlarg’a mag’luwmatlar jazi’ladi’. Bul
quri’lma shan’nan, i’g’alli’qtan ha’m basqa si’rtqi’ ta’sirlerden
ju’da’ jaqsi’ qorg’alg’anli’g’i’ sebepli, bàsqà disklerge qarag’anda
jazi’wdi’n’ joqari’ ti’g’i’zli’g’i’na yerisiledi. Ha’zirgi ku’nde qatti’
disklerdin’