Informatika 2017 uzb indd

belgi 

va

 belgilar sistemasi

ni keng qo‘lla­

moqda. Masalan, odamlar bir­biri bilan muloqot qilish hamda fikrni 

ifodalashi uchun qo‘llaydigan 

til

 

sistemasi

, hisob­kitob ishlarini 

bajarish uchun 

sanoq sistemasi

, harakatlanishni tartibli boshqarish 

uchun 

yo‘l harakati belgilari

 

sistemasi

 va boshqalar. Demak, in­

soniyat axborotni qayta ishlash uchun uning ko‘rinishini o‘zgartirish 

bilan azaldan shug‘ullanib kelgan. 

Kodlash

 –

 

axborotlar ustida amallar bajarish qulay bo‘li­

shi uchun ularni aniq bir qoidalar asosida boshqa ko‘ri­

nishga o‘tkazishdir.

Axborotlarni kodlash jarayonida har bir belgiga bitta 

kod

, ya’ni 

belgi yoki belgilar ketma­ketligi mos qo‘yiladi. Kodlangan axborotni 

birlamchi ko‘rinishiga o‘tkazish 

dekodlash

 deb ataladi.

Kodlashda belgiga mos qo‘yilgan kod uzunligi turlicha 

bo‘lsa, 

notekis kodlash

 usuli, belgiga mos qo‘yilgan kod 

uzunligi bir xil bo‘lsa, 

tekis kodlash

 usuli deyiladi.

Axborotlarni kodlash insoniyat tomonidan faqat amallar bajarish 

qulay bo‘lishi uchun emas, balki axborotni sir saqlash uchun ham 

qo‘llanilgan. Kodlashning bu ko‘rinishi 

shifrlash

 deb ataladi. Shifr­

langan axborotni birlamchi ko‘rinishiga o‘tkazish 

deshifrlash

 deb 

ataladi.