Informatika 2017 uzb indd

Pozitsiyali sanoq sistemalari

Pozitsiyali sanoq sistemalarida sonning qiymati raqamlar miqdoriy 

qiymatining sondagi turgan o‘rni (martabasi, pozitsiyasi, razryadi)ga 

bog‘liq bo‘lgan holda, yig‘indisi asosida hosil qilinadi. Pozitsiyali 

sanoq sistemasida sanoq sistemasining asosi raqamlar soniga teng 

bo‘lib, raqamning miqdoriy qiymati raqamning o‘rni o‘zgarganda 

necha marta o‘zgarishini aniqlaydi. 

Nazariy jihatdan olganda sanoq sistemalarining asosi 2 dan bosh­

lanib, ixtiyoriy bo‘lishi mumkin. Sanoq sistemasi asosi p bo‘lib, 

p so 

ni 10 dan ortmasa, u holda raqam sifatida o‘nlik sanoq siste­

masi alifbosidagi 0 dan (p–1) gacha bo‘lgan raqamlar qo‘llanadi. 

Agar  p soni 10 dan katta bo‘lsa, u holda qo‘shimcha belgilar, 

odatda, lotin harflari A harfidan boshlab qo‘llaniladi. 

Barcha pozitsiyali sanoq sistemalarida manfiymas butun sonlar 

quyidagi qoidalar asosida hosil qilinadi:

1) 

raqamni surish

 – raqamni sanoq sistemasi alifbosida o‘zidan 

keyin kelgan raqamga almashtirish, masalan, o‘nlik sanoq sistemasi­

da 0 ni surishda 1 ga, 1 ni surishda 2 ga, 2 ni surishda 3 ga 

va hokazo almashtirish;

2)