Inflyatsiyani targetirlash siyosati, hamda uni jahon amaliyotida namoyon bo`lishi

(2-жадвал) 
Иқтисодий амкорлик ва тараққиёт ташкилоти (ИҲТТ) га аъзо 
мамлакатларда инфляциянинг ўртача суръатлари
 
 
Таргетлаш сиёсатигача 
Таргетлаш сиёсатидан сўнг 
Ўртача 
Ўртача оғиш 
Ўртача 
Ўртача оғиш 
Инфляцияни 
таргетлаш 
сиёсатини 
қўллаётган 
(ИҲТТ) (10 та) 
9.21 
7.22 
3.22 
2.03 
Инфляцияни 
таргетлаш 
сиёсатини 
қўлламайдиган 
(ИҲТТ) (16 та) 
7.72 
5.09 
5.22 
2.73 
 
Манба: Муаллифлар томонидан Walsh. Journal асосида тузилган. 
 
Юқоридаги маълумотларга кўра, шуни айтиш мумкинки, инфляцияни 
таргетлаш режимини қўллайдиган иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт 
ташкилотига аъзо мамлакатларда инфляцияни ўртача йиллик суръатлари 9.21 % 
ни ташкил қилган бўлса, инфляцияни таргетлаш сиёсатини қўллай 
бошлаганларидан сўнг ушбу кўрсаткич сезиларли даражада камайганлигини, 
яъни 3.22% ни ташкил қилаётганини кўришимиз мумкин бўлади. Бу эса, ўз 
навбатида амалиётга жорий қилинган режимни нақадар самарали эканлигини 
кўрсатади. Шунингдек, таҳлил натижасида инфляцияни таргетлаш режимини 
қўлламайдиган давлатларда ҳам инфляция йиллик суръатлари камайиб бориш 
тенденциясига эга бўлган. Бу кўрсаткич 1990 йилларда 7.72% ни ташкил қилган 
бўлса, бугунги кунда ушбу кўрсаткич даражаси 5.22% гача тушган. Лекин, 

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, май-июнь, 2014 йил 
5 
www.iqtisodiyot.uz 
камайиш даражасидаги фарқ инфляцияни таргетлаш режимни қўллаётган 
давлатлар инфляция суръатларидаги каби катта эмас.
Инфляцияни таргетлаш ўз ичига уч босқични олади: 

Мақсадни танлаш ва уни аниқлаб олиш; 

Мақсадга эришиш учун барча куч ва эътиборни олиб борилаётган 
сиёсатга сафарбар этиш; 

Натижани назорат қилиш ва унга масъул бўлиш. 

Ушбу инструментни амалиётга қўллаш натижасида таргетлаш монетар 
сиёсатнинг учта асосий аспектига ўз таъсирини ўтказади: 

Чегаравийлик; 

Мақсадлик; 

Ишонтирувчанлик. 
Амалиётда инфлятсион таргетлаш икки асосий характерга ега. Айнан 
мана шу икки асосий характер инфляцияни таргетлашни боша пул – кредит 
сиёсати режимларидан ажратиб туради.
1.
Марказий банк нархлар барқарорлигига эришиш борасида қарор қабул 
қилади ва унга амал қилиши мажбурийдир. Нархлар барқарорлиги инфляция 
бўйича кўрсатилган миқдорий кўрсаткичларга еришиш борасидаги заруриятга 
айланиб қолади. Белгиланган йўналиш аниқ бир даража (нуқтавий аҳамият) 
бўлиши билан бирга йиллик инфляция учун маълум бир оралиқ ҳам бўлиши 
мумкин. Инфляция бўйича нуқтавий мақсадли кўрсаткичларни белгилаб олиш 
пул – кредит сиёсатининг энг биринчи ва асосий мақсади нархлар барқарорлиги 
эеканлигини кўрсатади.
2.
Пул – кредит сиёсатининг асосий мақсадлари бўлиб, маълум вақт 
оралиғида инфляцияни башорат қилиш ҳизмат қилади. Ушбу сабабга кўра 
инфляцияни таргетлашни базан “Инфляция башоратларини таргетлаш” деб ҳам 
юритилади. Қисқа муддатли даврда инфляция нархлар ва иш ҳақи бўйича 
тузилган шартномаларга кўра белгиланганлиги сабабли пул – кредит сиёсати 
кутилаётган келажакдаги инфляцияга таъсир кўрсатиши мумкин. 
Юқорида кўрсатилган инфляциянинг икки асосий характеристикасига 
кўра нима сабабдан АҚШ Федерал Захира Тизими ҳам, Европа Марказий Банки 
ҳам инфляцияни таргетлаш режимини тўлақонли ўз амалиётида қўлламаслиги 
аниқ бўлади. Биринчи ҳолатда, АШҚ Федерал Захира Тизими инфляция бўйича 
миқдорий аниқланган мақсадларни белгилаб олади холос. Европа Марказий 
банки эса асосий эътиборини М3 пул агрегатининг ўсишини назорат қилишга 
қаратар эди. Лекин, сўнги йиллардаги иқтисодиётда бўлиб ўтаётган 
ўзгаришларни ҳисобга олган ҳолда кўпрқо эътибор инфляцияни таргнтирлаш 
режимига аратилмода. ИТ режимини ўллашда уни масъулият жиҳатдан ва ушбу 
режимнинг егилувчанлиги жиатидан бир неча гуруларга ажратиш мумкин.
“қатъий таргетлаш” (