Industrial iqtisodiyot

 
3-chizma. Moddiy balansning taxminiy chizmasi
24
 
Resurslar 
Resurslarning taqsimoti 
1.
Rejalashtirish davri boshiga 
qoldiq. 
1.
Ishlab 
chiqarish 
– 
ekspluatatsiya iste’moli 
24
Ортиқов А. «Саноат иқтисодиёти». Ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2006 – Б.73. 

---

106 
2.
Ishlab chiqarish hajmi 
3.
Import 
4.
Davlat rezervlaridan tushum 
kelib tushishi 
5.
Boshqa tushimlar 
2.
Kapital qurilish ehtiyojlari 
3.
Bozor fondlari 
4.
Eksport 
5.
Davlat resurslarini to‘ldirish 
6.
Rejalashtirilayotgan 
davr 
oxiriga mahsulot qoldig‘i 
JAMI 
JAMI 
Balanslarning yana bir eng muhim turi – bu mehnat balanslaridir. 
Bunday balanslarda mavjud mehnat resurslari va ulardan foydalanish 
yo‘nalishlari aks ettiriladi. Mehnat balanslariga mehnat resurslarining yig‘ma 
balansi, tarmoqlar va hududlar bo‘yicha ishchi kuchi balansi va h.k.lar 
kiritiladi. 
Korxona (firma)larda ishlab chiqarish quvvati balansi tuzilib, unda 
korxonaning ishlab chiqarish imkoniyati, uning tarkibidagi nomutanosibliklar 
mavjudligi, ishlab chiqarish quvvatini kengaytirish uchun zarur bo‘lgan 
kapital qo‘yilmalar aniqlanadi. 
Rejani texnik-iqtisodiy jihatdan asoslashning eng muhim asoslaridan 
biri bu normativ usuldir. Rejalashtirish jarayonida iqtisodiy normativlarning 
roli beqiyos. Ular yordamida rejalashtirilayotgan davr sharoitlarini (mahsulot 
berish topshiriqlari, narx, foydadan budjetga ajratma, ish haqi fondlarini 
tashkil etish normativlarini) oldindan bilgan holda korxonalar jamoalari 
ishlab chiqarishni o‘stirishning yuksakroq sur’atlarini, uning samaradorligini 
ancha oshirishni ta’minlaydigan rejalarni ijodiy tarzda, barcha imkoniyatlarni 
oshkora qilishdan cho‘chimasdan tuza oladilar. 
Normativ usulning mohiyati shundan iboratki, unda reja ko‘rsatkichlari 
rejali norma asosida aniqlanadi. Bu usul yordami bilan ishlab chiqarishdagi 
ilg‘or tajribalarni umumlashtirishning barcha bo‘g‘inlaridagi balanslari 
(mahsulot ishlab chiqarish va realizatsiya qilish, ishchi kuchi, moddiy va 
moliyaviy balanslari)dan keng foydalanishni nazarda tutadi. 
Rejalashtirishda norma va normativlarning uch guruhi: iqtisodiy, 
ijtimoiy va texnologik guruhlaridan foydalaniladi. 
Iqtisodiy normativlar resurslardan foydalanish samaradorligining 
mumkin bo‘lgan eng past miqdorini ifodalaydi. Masalan, rejalashtirish va 
prognozlashda kapital mablag‘lardan foydalanishning normativ koeffitsiyenti 
(