Industrial iqtisodiyot

 Ay.q, 
Bunda: 
Msm
– sotilgan mahsluot miqdori, so‘m hisobida; 
Ay.q.
– aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik qoldig‘i, so‘m hisobida. 
Aylana mablag‘larning 1 ta aylanish davrini quyidagi formula bilan 
hisoblash mumkin: 
Ad 

 (A y.q*360) 

 Msm 
Aylanma mablag‘larning aylanish davrini hisoblashni osonlashtirish 
uchun yildagi kunlar sonini 360 kun, kvartalni 90 kun, oylikni 30 kun deb 
qabul qilingan. 
 
 

---

205 
Qisqacha xulosalar 
1.
Sanoat ishlab chiqarishida asosiy fondlar bilan bir vaqtning o‘zida 
mehnat buyumlari ham harakatda bo‘ladi. Shu sababli ularni aylanma fondlar 
deb ataydilar. Aylanma fondlarning ashyoviy mazmunini asosiy va 
yordamchi materiallar, tugallanmagan ishlab chiqarish, yarim fabrikatlar, 
ehtiyot qismlar, kam baholi hamda tez to‘ziydigan buyum va inventarlar, turli 
idishlar (taralar) tashkil etadi. Aylanma fondlarga tayyor mahsulot, yo‘ldagi 
mahsulot va hisobdagi pullar ham kiradi.
2.
Aylanma fondlardan foydalanishni yaxshilash mavjud xomashyo va 
materiallar bilan ishlab chiqarish ko‘lamini yuqori darajaga ko‘tarish, 
tarmoqlar o‘rtasida yuqori tejamli nisbatlarni (proporsiyalarni) belgilash, 
ijtimoiy mehnat unumdorligini oshirish va mahsulot tannarxini pasaytirishga 
imkon 
yaratadi. 
Ishlab 
chiqarishni 
erkinlashtirish 
va 
islohotlarni 
chuqurlashtirish 
xomashyo 
va 
materiallardan, 
yoqilg‘i 
va 
elektroenergetikadan oqilona foydalanishni talab etadi. 
3.
Moddiy resurslarni tejash maqsadida ko‘p omillardan foydalanish 
mumkin. Resurslarni tejashning asosiy ishlab chiqarish – texnik omillariga 
ishlab chiqarishning texnik darajasini uzluksiz oshirish, texnologik 
jarayonlarni mukammallashtirish, ishlab chiqarishni tashkil etish va 
boshqarishni yaxshilash, tejamkorlikni rag‘batlantiruvchi dastak va 
stimullardan keng foydalanish kiradi. 
4.
Aylanma mablag‘larning aylanishini tezlashtirish juda katta iqtisodiy 
ahamiyatga ega. Chunki u pul mablag‘larini bo‘shatishga imkoniyat yaratadi. 
5.
Aylanma mablag‘larning aylanishini tezlashtirishning asosiy yo‘llari 
quyidagilardan iborat: 
-
ishlab chiqarish siklining davomiyligini, uzoqligini qisqartirish; 
-
normativdan tashqari, va oshiqcha zahiralarni yo‘qotish; 
-
tayyor mahsulotlarni sotishni tezlashtirish va h.k.