Industrial iqtisodiyot

Moliyaviy lizing
muayyan muddatda ijaraga beruvchining kapital 
xarajatlarini to‘liq qoplashga yetarli to‘lovlardan iborat bo‘lib, mulk egasiga 
bir miqdor foyda ham beradi. 
Oddiy lizing 
– ijara davrida ijaraga olingan mulk qisman 
amortizatsiyalanadi. Lizing kompaniyasi asbob-uskunalar sotib olib, ularni 
ijarachi firmaga odatda bir yildan 10-15 yilgacha ijaraga beradi. Lizingda 
ijarachining shartnoma muddati tugagandan so‘ng asbob-uskunalarni qoldiq 
qiymat bo‘yicha sotib olish (bu holda egalik huquqi yangi sohibga o‘tadi); 
yangi kelishuv asosida shartnoma muddatini cho‘zish; moddiy boyliklarni 
lizing kompaniyalariga qaytarish va boshqalar ko‘zda tutilishi mumkin. 
Tomonlar lizing shartnomasida ko‘rsatilgan davr mobaynida uni buzishga 
haqi yo‘q. Lizing kompaniyalari mashina va uskunalar sotib olish uchun 
shaxsiy va qarzga olingan mablag‘lardan foydalanadilar. Davlat odatda, 
ularga qarz olishlari uchun imtiyozli sharoitlar yaratib beradi. 
Venchur
– kichik biznesning bir turi. Uning mohiyati ilmiy-
muhandislik ishlari, yangi texnika, texnologiya, tovar namunalarini yaratish, 
ishlab chiqarishni boshqarish, tijorat ishini tashkil etish usullarini ishlab 
chiqish va amaliyotga joriy etish, yirik firmalar va davlat ijara shartnomasi 
buyurtmalarini bajarishdan iborat. Bu ishlar bilan “Venchur korxonalar“ 
shug‘ullanadi. Ular tarkibida tijoratda vositachi bo‘lgan korxonalar ham 
bo‘ladi. Venchur korxonalar texnikaning yangi yo‘nalishlarida ish ko‘rib, 
fan-texnika 
taraqqiyotiga 
katta 
hissa 
qo‘shadilar. 
Ular 
venchur 
moliyalashtirishda ham faol qatnashadilar va moliyaviy mablag‘ to‘plab, uni 
ishga soladilar. 
Injiniring
(injinerlik – maslahat xizmatlari) – tijoratchilik qoidalariga 
asoslangan injinirlik – maslahat xizmatlari; ishlab chiqarishni ta’minlash, 
mahsulot sotishni uyushtirish, ishlab chiqarish obyektlarini qurib, ishga 
tushirish yuzasidan maslahat berish. Bu ish bilan injiniring firmalari 
shug‘ullanadi, ular mustaqil firma sifatida bir vaqtning o‘zida bir necha 
mijozlarga xizmat qiladi. Eksport injiniring firmalari boshqa mamlakatlarga 
xizmat ko‘rsatadi. Ular chet eldagi ilmiy g‘oyalar va texnik ishlanmalar 

---

130 
bozorida litsenziya sotadi, texnik yangiliklarni xorijda joriy etadi. Injiniring 
kompaniyalari daromadi ko‘rsatilgan injiniring xizmatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Xalqaro injiniring xizmati ishning texnik-tashkiliy va tijorat tomonlari 
ko‘rsatilgan kontrakt shaklida rasmiylashtiriladi, mohiyati bilan muyyan 
xizmatlarga buyurtmaning bir ko‘rinishidir. Injiniring xizmatlari bozori – 
xalqaro bozorning bir turi, injiniring xizmatlarining davlatlararo oldi-sotdi 
qilinishidir.