Industrial iqtisodiyot

Rejalashtirish 
– «kelajakning ongli tafakkuri». 
Rejalashtirish
(keng ma’noda) – «mazmunan bo‘lajak voqealarni 
aniqlash bo‘yicha qarorlar qabul qilishni tizimli tayyorlash asosida boshqaruv 
qarorlarini shakllantirishdir». 
23
Ортиқов А. «Саноат иқтисодиёти». Ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2006 – Б.68. 

---

101 
Rejalashtirish
– «oldindan sezib qabul qilingan qaror», ya’ni 
rejalashtirish deganda shunday yechim tushuniladiki, u (qaror qabul qilishga 
muvofiq keluvchi axborot jarayoni bilan bir qatorda) vaqt jihatdan 
konyunkturali voqealar yuzaga kelishidan oldin ishlab chiqiladi. 
Rejalashtirishni «aslida tafakkurning aqliy bashorati va ta’kidlar 
kelajak faoliyatini ko‘zda tutadigan tafakkur jarayoni sifatida», - deb 
ta’riflash mumkin. 
Rejalashtirish
– bu vazifani sifatli va sonli tasvirlash, natijaviy 
imkoniyatlarni belgilash va ularga erishish yo‘llarini aniqlashdir. 
Rejalashtirish 
– kelajak muammolarini bilish va hal etishning tizimli, 
uslubiy (metodik) jarayoni.
Nihoyat, 
rejalashtirish
– iqtisodiyotga rahbarlik qilishning o‘zagidir. 
Rejalar esa davlat iqtisodiy va ijtimoiy siyosatini amalga oshirishning asosiy 
qurolidir.
Rejalashtirishning ahamiyati shundan iboratki, u iqtisodiyotni 
rivojlantirishning muhim masalalariga oid davlat va hukumat ko‘rsatmalarini, 
iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyot rejalari yordamida aniq topshiriqlarga va 
amaliy ishlarga aylantiradi. Uzoq muddatli, ya’ni uch yillik, besh yillik va 
o‘n yillik rejalarda davlatning iqtisodiy strategiyasi jamlangan holda 
ifodalanadi. Yillik rejada, odatda, xo‘jalik vazifalarini hal etishning eng 
samarali taktikasi nazarda tutiladi. 
Rejalashtirish faoliyatlarda, ya’ni amalda muayyan uyg‘unlik va 
muvofiqlikni 
ta’minlaydi, ishlab chiqarish taraqqiyotining ustuvor 
yo‘nalishlarini 
aniqlaydi, 
raqobat, 
bellashuv 
sharoitida 
umuman 
iqtisodiyotning, xususan sanoatning omon (sog‘) qolishiga imkoniyat, 
qulaylik yaratadi. Aynan rejalashtirish tufayli tarmoq idoralari mahsulotning 
u yoki bu turini ishlab chiqarish, o‘z vaqtida resurslar bilan ta’minlash 
vazifasini hal etadilar. Ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni sotish kanallari 
va usullarini aniqlaydilar. Bundan tashqari, rejalashtirish ishlab chiqarish 
rezervlaridan, raqobatning afzalliklaridan, iqtisodiyotdagi yangi tendensiyalar 
ya’ni mayl va g‘oyalarni kuzatish imkoniyatini yaratib beradi, faoliyatning 
nozik va zaif tomonlari ta’sirini susaytirish, bo‘lishi mumkin xatolarning 
oldini olish va xavf-xatarni kamaytirish imkonini beradi. 
Rejalashtirish 
obyektiv 
iqtisodiy 
qonunlardan 
ongli 
ravishda 
foydalanishni taqozo etadi. Rejali xo‘jalik yuritish imkoniyati va zaruratining 
o‘zi har bir jamiyatda