Рb ж gz zсн
(12.10)
Газ қудуқлари учун газли суюқлик билан тўлдирилган оралиқларда ишлатиш сўнгида энг кичик ички босим, яъни zсн ≤ z ≤ z, бўлган жараёнда:
Рb Pпл min жgzпл z
(12.11)
Ундан юқорида жойлашган оралиқларда (0 ≤ z ≤ zсн).
пл
b
Р P
min
g zпл
еs , (12.12)
Бу ерда ρж – тизма ичидаги суюқликни зичлиги, кг/м3; zсн – бу суюқлик сатхини тушиш чуқурлиги,м;
(Р пл) min - z пл- чуқурликда газли горизонтни ишлатиш сўнгида кутиладиган энг кичик қатлам босими, Па;
Z с – қудуқ чуқурлиги, м;
S 0,0034 ог zсн z
сTс
(12.13)
бу ерда βс – газни сиқилиш коэффициенти; ρог – газни ҳавога нисбатан нисбий зичлиги; Τс – қудуқдаги газни ўртача харароти, К;
Нефт қудуқларида химоя қувурларини эзилишга Рсм мустахкамлигини ҳисоблаймиз. Остки ва ўрта оралиқларда;
Рсм kсм gka b ж z ж zсн
(12.14)
Юқори участка учун:
Рсм kсм gп ж z ж zсн
(12.15)
Сиқилиб чиқишга мойил булган тоғ жинси оралиқларида
Рсм
kсм gоб ж z ж zсн
(12.16)
(12.14) – (12.16) формулалар бўйича ҳисобларни амалга ошириб, қудуқни чуқурлиги бўйича қувурларни эзилишга чидамлилигини зарур бўлган қийматлари бўйича эпюра тузилади. Эпюра бўйича тизмани остки қисмига яқин Рсм ни энг катта қиймати топилади, сўнгра белгиланган адабиётдан қувурни мустахкамлик гурухи, деворининг қалинлиги берилган қувур диаметри бўйича аниқланади. Унда критик босим Ркр ≥ Рсм. Бундай қувурлардан тизмани остки биринчи секцияси ташкил топади. Яна шу адабиётдан, мустахкамлик гурухи мос келувчи, лекин деворининг қалинлиги кичикроқ бўлган қувурни критик босими Ркр < Ркр топилади, остки иккинчи секция шу қувурлардан ташкил топади. Иккинчи секцияни остки кесими Ркр
= Р см бўлган чуқурликда жойлашади, бу чуқурлик (12.14) – (12.15) тенгламани Z – га нисбатан ечиб топилади. Остки ва ўрта оралиқлар:
z Pкр kсм ж gzсн
kсм g kа b ж
(12.17)
юқориги оралиқ:
z Pкр kсм ж gzсн
kсм gn ж
(12.18)
ва қиймати юқоридаги формулалардан мос келадиганига қўйилади. Худди шу каби тизмани қолган қисмлари ҳисобланади. Агар навбатдаги юқориги оралиқда ташқи ортиқча босим жуда юқори бўлса, навбатдаги секция учун қувурлар биринчи секцияда танланганидек амалга оширилади. Зарурият бўлса, мустаҳкамлик гуруҳи бошқа (юқори бўлган) қувурлар танланади. Секцияни баландлиги (узунлиги) қудуққа туширилган zi секциядан кейинги zi+1 секция узунлигидан айириб ташланади.
hi zi zi 1
(12.19)
Ҳисоблашлардан олинган вариант мустаҳкамликка ички ортиқча босим остида узилишга (разрыв) текшириб кўрилади.
Узилишга мустаҳкамлик шарти қуйидагича:
b
Бу ерда: РБ – қувурни узилишга чидамли бўлган мустаҳкамлиги (прочность трубы на разрыв), Па;
k b – мустаҳкамликни заҳира коэффициенти;
k b = 1.15 – диаметри 219 мм ва ундан кичик қувурлар учун; k b= 1.52 катта диаметрли қувурлар учун.
Ҳимоя тизмасида энг юқори ички босим қудуқни герметиклигини текшириш мақсадида (опрессовка) синаш вақтида ҳосил бўлади:
Pb Pon ongz
(12.21)
Бу ерда : Роn – синаш жараёнида тизмани юза кесимидаги босим, Па;
ρ оn – шу операцияни бажариш вақтида тизма ичидаги суюқликни зичлиги, кг/м 3
Pon 1.1Pу ; (12.22)
Ру – қудуқ юзасида энг юқори бўлиши мумкин бўлган босим, Па; Газ қудуқлари учун;
Р P еs
(12.23)
Нефт қудуқлари учун:
у пл
Рпл ф gzпл
Pу Р
(12.24)
нас
Бу ерда, Рпл- zпл чуқурликдаги газ ёки нефт ҳосил қилувчи қатламни қатлам босими; ρф – ёпиқ қудуқдаги газлашган нефтни зичлиги, кг/м3;
Р нас- нефтни тўйиниш босими, Па.
Ҳимоя тизмаларини герметиклигини тампонаж эритмаси тошга (айланиши) ўтиши биланоқ текширилади. Бу вақтда цементланмаган халқа оралиғида босим тахминан ювувчи суюқлик устуни босимига тенг бўлади. Вақт ўтиши натижасида аста-секинлик билан босим камая боради. Шунинг учун ҳам юқориги оралиқни хавфсизлигини ошириш мақсадида узилишга чидамлилиги ҳисобланади. Ҳисоблаш жараёнида ташқи босим учун ювувчи суюқликни дисперс муҳитининг устун босими қабул қилинади.
Рн дсgz
(12.25)
Бу ерда ρде – дисперс муҳитни зичлиги, кг/м3
(12.9), (12.10), (12.11), (12.22), ва (12.25) тенгликларни (12.20) га
қўйиб, ҳисоблаш учун зарур бўлган қувурни узилишга мустаҳкамлиги остки ва ўрта оралиқларда қуйидагича бўлади:
РБН
юқори оралиқда:
РБН
kbPon ka b on gz; (12.26)
kb Pon дс on gz; (12.27)
(12.26) ва (12.27) формулалар бўйича ҳисоблашларни бажариб, турли чуқурликлар учун эпюра тузилиб мустаҳкамликни узилиш қийматлари қўйилади. Эпюрадан РБН зарур мустаҳкамлигини энг катта қиймати ҳар бир секция учун топилади, ҳисоблашлардан кейин олинган эзилишга қаршилиги қувурни мустаҳкамлиги РБ қиймати билан таққосланади. Агар зарур бўлган РБН мустаҳкамлигидан кўриладиган секцияда катта бўлса, тизмани шу оралиғини қисқартириш (соддалаштириш) лозим. Z га нисбатан (12.26) ва (12.27) тенгламаларни ечамиз:
Остки ва ўрта оралиқларда:
z kb Pon PБ
kb g ka b on
(12.28)
Юқори оралиқда:
z kb Pon PБ
kb gдс on
(12.29)
Бу янги формулалар РБН = РБ шарт бажариладиган zс чуқурликни топишга ёрдам беради. Агар ички ортиқча босим чуқурлик ошган сайин камайса, унда zi чуқурликда юқори кесими РБi мустаҳкамликка эга бўлган секция жойлаштирилади, ундан юқорида жойлашган қисмида ундан ҳам мустаҳкам бўлган қувурлар жойлаштирилади. Бунинг учун адабиётдан шу мустаҳкамликка эга бўлган қувур, лекин деворининг қалинлиги катта бўлган топилади, мос келувчи формулалардан (12.28), (12.29) бири ёрдамида уларни рухсат этиладиган туширилиш чуқурлиги қидириб топилади. Янги секцияни баландлигини (узунлигини) дастлабки туширилган чуқурликдан шу секцияни айириш усули билан ҳисобланади. Агарда чуқурлик ошган сайин ички ортиқча босим ошса, (12.28), (12.29) формулалар бўйича, назарда тутиладиган қувурлар секциясини остки кисми чуқурлиги топилади. Навбатдаги остда жойлашган секция узилишга мустахкамлиги катта бўлган қувурлардан ташкил этилади.
Тизма конструкциясини мустаҳкамлиги чўзилишга ҳам текширилади. Чўзилишга текшириш одатда қуйидагича амалга оширилади. Энг катта ўқ йўналишли кучлар йиғиндиси Р ос тахминан тизма оралиғини оғирлигига тенг
(назарда тутиладиган кесимни остки қисмида жойлашган кесим) ҳаводаги оғирлиги ва мустаҳкамлик шарти қуйидагича ёзилади:
Pос mi gli Pдоп
(12.30)
Бу ерда: mi – i ли лекциядаги 1 метр қувурнинг оғирлиги, кг; li – секциянинг узунлиги, м;
P доп – назарда тутилаётган кесимдаги қувур учун рухсат этилган ўқ йўналишли кучланиш, Н;
Учбурчак кесимли қувурлар учун:
Рстр 1 kизin
Pдоп
kстр
(12.31)
Трапециадал резьбали қувурлар учун:
Pдоп
Pдол.в
22,7 *104 d
mI Iu
(12.32)
н
Р стр – резьбали боғланишлардаги титратувчи кучланиш; I u – қудуқни жадал қиялашуви, градиус /м
K иэ – резьбали бирикмада мустахкамликни камайиш коэффициенти, м/ градиус;
I u = 0,1 градус
Kиэ Cд / т
(12.33)
Рдол.в – вертикал қудуқларда, қувурларга рухсат этиладиган кучланиш (юкланиш), Н;
К стр – вертикал қудуқлар учун мустахкамликни захира коэффициенти; δ т – қувур материалининг оқувчанлик чегараси, Па.
Қувурнинг ташқи диаметри, мм …………... 114-168 178-219
Вертикал қудуқ учун К стр…………………3000-3000 1500-1500
18-жадвал
Тизманинг ташқи диаметри, мм
Градус
|
114
2.28
|
127
2.65
|
140
3.03
|
146
3.03
|
168
3.41
|
178
3.60
|
194
3.98
|
219
4.93
|
245
5.69
|
Тизманинг ташқи диаметри, мм
гардус
|
273
6.45
|
299
7.20
|
324
7.96
|
340
8.53
|
351
8.72
|
377
9.67
|
406
10.43
|
426
11.38
|
508
14.03
|
(12.31) формула бўйича ҳисоблашлар жараёнида Кстр/(l-kиэIu) катталик диаметри 168 мм ли ва ундан кичик тизмалар учун қия қудуқларда 1,3 дан кичик эмас, катта диаметрли тизмалар учун – 1,45 дан кичик эмас.
Девор қалинлиги ва мустахкамлик гурухи хар-хил бўлган қувурлардан фойдаланиб, химоя тизмаси конструкциясини бир нечта вариантини ҳисоблаб топиш мумкин.
Энг оқилона вариант бўлиб, тизманинг таннархи, транспорт харажатларини ҳисобга олган ҳолда минимал сарф харажатли тизма ҳисобланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |