|
Reje; 1.Immun tizimi haqida ta’rif 2. IMMUN TIZIMINING ORGANLARi 3. TANANING ASOSIY HIMOYACHILARI
Immun tizimi bizning organizmimizga kirib olgan «yovlarni» payqab, bu haqidagi ma’lumotni maxsus hujayralarga uzatish va yov hujumini daf qilish vazifasini bajaradi.
Odamzotning va boshqa tirik organizmlarning yashash muhiti anchayin agressivdir. Turli viruslar va bakteriyalar qo‘shini bizni har tarafdan qurshab olgan bo‘lib, ular bizga hujum qilish uchun doimo qulay fursatni poylab yotadi. Shu sababli, bunday dushmanga qarshi kurashda bizning mudofaa tizimimiz – immun sistemasi ishga tushadi. Bu dushmanga qarshi kurashdagi mudofaa chizig‘ining ayrim sarhadlari – sof anatomik mudofaa bo‘lib, ular virus va bakteriyalarga qarshi jismoniy (fizik) to‘siq qo‘yadi va zararli mikroblar undan nariga o‘tolmaydi. Masalan, teri va shilliq pardalar shunday vazifani bajaradi. Agar virus yoki bakteriya ushbu fizik to‘siqdan ham oshib o‘tib, organizmga kirishni uddalasa, unda, organizm unga qarshi yallig‘lanish jarayoniga asoslangan qarshi hujumni ishga soladi va natijada, tananing zararlangan qismiga qon kelishi kuchayadi. Qon o‘zi bilan leykotsitlarni olib keladi. Ular kapillyar tomirlar devorlari orqali o‘tib, tanaga kirib olgan dushmanni mahv qiladi. Kesib olgan joyingiz atrofining qizarib qolishi organizmning aynan shu reaksiyasi tufayli yuzaga keladi.
Biroq, immun tizimining faoliyati boshqacharoq tamoyillarga tayanadi. Bunda, maxsus molekulyar strukturalar ishga solinadi va ular maxsus nishonni yo‘q qilishga yo‘naltiriladi. Bunday maxsus molekulyar strukturalardan eng muhimi – Y-simon molekulalardan tuzilgan antitela lardir. Y-molekulalarning uchida turli shakldagi aminokislotalar yig‘ilgan bo‘ladi. Ushbu aminokislotalar shaklining har bir formasi muayyan turdagi virusga, boshqacha aytganda, o‘ziga mos keladigan antigingga qarshi kurashadi. Katta yoshdagi odamning organizmida shaklan har xil bo‘lgan 100 millionga yaqin antitelalar turi mavjud bo‘ladi. Boshqacha aytganda, odam immun tizimini istalgan o‘lcham va fason uchun istalgan vaqtda doimo tayyor kiyim topsa bo‘ladigan yirik do‘konga o‘xshatish mumkin. Organizmga yot narsa kirib qolganida, katta ehtimollik bilan o‘sha 100 million xil antitela dan aqalli bittasi unga qarshi kurashish va uni bartaraf qilish qobiliyatiga ega bo‘ladi deb umid qilish mumkin. Antitelaning organizmda qay tarzda sirkulyatsiyalanishi Y-simon molekulaning uchlaridagi aminokislotalarning aynan qanday joylashganiga bog‘liq bo‘ladi. Masalan, ayrim antitelalar qonda aylanib yuradi va bakteriya va viruslarni juda samarali bartaraf qiladi; yana ayrim antitela turlari esa teri va ichakdagi shilliq qatlamlardagi maxsus shilliq qatlamlar bilan bog‘langan holda turadi.
B-hujayralar, yoki, B-limfotsitlar – antitelalarning yot organizmlarni payqashiga javobgar asosiy hujayralaridir. Ularning bunday atalishining sababi, ushbu hujayralar suyak ichidagi ilikda o‘sib yetilishi bilan bog‘liq. Ilikni ingliz tilida bone marrow deyiladi. Bunday hujayralar sferasimon shaklga ega bo‘lgan, ularning tashqi qobig‘ida turli xil maxsus antitelalar bo‘ladi. Antitela o‘zidagi B-limfotsit orqali o‘ziga mos bo‘lgan antigen bilan kontakt hosil qilishi bilanoq uni yot jism sifatida qayd etadi va qarshi kurashni boshlaydi. Natijada, B-limfotsitlarning ko‘payishi boshlanadi. Bu ko‘payish ikki xil maqsadni ko‘zlaydi. Birinchidan, shunga monand ravishda, organizmda plazmatik hujayralar deb nomlanadigan va vazifasi, agressorga nisbatan murosasiz kurashdan iborat bo‘lgan antitela molekulalarini ishlab chiqaruvchi hujayralar hosil bo‘la boshlaydi. Ikkinchidan esa, aynan shu antigenni keyinchalik, oylar, yillar o‘tib yana organizmga ikkinchi bora tushgan vaqtda, uni darhol tanib oladigan xotira hujayralari shakllanadi.
Bir dona plazmatik hujayra soniyasiga 30000 donagacha antitela molekulasi ishlab chiqarishga qodir bo‘ladi. Ushbu antitelalar organizmga kirib olgan antigenlarni o‘ziga bog‘lab olib, ularni bir joyga g‘uj bo‘lib jamlanishga majbur qiladi. Keyin esa, ushbu to‘planib qolgan antigenlarni boshqa hujayralar orqali organizmdan siqib chiqariladi. Biroq, plazmatik hujayralarning yetilishi uchun bir necha hafta vaqt o‘tishi mumkin. Antitelalarning dushman ustidan g‘alaba qozona boshlaganini odatda organizm isitma orqali namoyon qiladi. Plazmatik hujayralar atigi bir necha kun yashaydi xolos. Lekin, xotira hujayralarining yashash muddati ancha uzoq va odatda, bunday hujayralar odam umrining oxirigacha, tanada saqlanib qoladi. Agar yana o‘sha antigen ikkinchi marta organizmga tushsa, ushbu hujayralar uni darhol payqaydi va shu zahotiyoq, unga qarshi kurashadigan katta miqdordagi antitelalarni sintez qila boshlaydi. Bu orqali esa, organizmning o‘zi avval ham kurashgan virus yoki bakteriyaga qarshi navbatdagi marta kurashida katta hajmda vaqtdan yutish imkonini beradi. Aynan shu tufayli, immunitet bir kasallikni ikkinchi marta tanaga yo‘latmay tura oladi. Emlash amaliyotining asosiy muddaosi ham aynan shu bilan bog‘liq bo‘lib, emlangan organizmda, ushbu antigenga nisbatan xotira hujayralari shakllanib oladi.
Agar B-hujayralar organizmni asosan tashqi dushmanlardan, ya'ni, tana uchun begona bo‘lgan kimyoviy tarkibli molekulalardan mudofaa qilsa, yana bir turdagi immun hujayralari borki, ular organizmning o‘zidan chiqqan ichki dushmanlarga qarshi kurash olib boradi. Bunday immun hujayralari T-hujayralar, yoki, T-limfotsitlar deyiladi. Ular, organizmning infeksiya, yoki, saraton tufayli zararlangan va o‘zgarishlarga yuz tutgan o‘z hujayralaridan tozalaydi. (Aslida, bu ish bilan T-limfotsitlarning faqat yarmisi band bo‘ladi, qolgan yarmi, B-limfotsitlarning faolligini nazorat qiladi).
T-limfotsitlarning bunday nom olishiga sabab, ular hosil bo‘ladigan va yetiladigan joy – timus bezi ekani bilan bog‘liqdir. T-limfotsitlarning tashqi qobig‘ida B-limfotsitlardan farqli o‘laroq, maxsus antigenlarni emas, balki, maxsus molekulalarni payqaydigan oqsillar mavjud bo‘ladi. T-limfotsitlar antigenlar bilan ta’sirlashishi uchun, ular avvalo, individiuumning barcha hujayralarida mavjud bo‘ladigan, gistologik moslashuv kompleksi deb yuritiladigan boshqa bir turdagi molekulalar bilan birlashishi kerak bo‘ladi. Bu xuddi, hududni aylanib, patrul qilib turadigan va «o‘zimizdan» ekaniga ishora qilishi uchun, hujayralardan maxfiy so‘zni (parolni) aytishni so‘rab turadigan qorovul xizmatiga o‘xshaydi. Agar hujayra yuzasida gistologik moslikning to‘g‘ri kompleksi aniqlansa, T-limfotsit unga tegmay, keyingisini tekshirishga o‘tadi va shu tariqa hamma hujayralarni «so‘roqlab» chiqadi. Va agar mabodo biror joyda, hujayra yuzasida unga tegishli gistologik moslik kompleksi aniqlanmasa, demak, bu yerda nimadir chatoq deb bilinadi va T-limfotsit ushbu hujayra bilan ta’sirlashuvga kirishib, uni yo‘q qiladi. Odatda, gistologik kompleksni virus qobig‘ining oqsili izdan chiqargan bo‘ladi va bunday hujayra o‘z vazifasini bajara olmay qolgan bo‘ladi. T-limfotsitlar aynan shunday hujayralarni izlab topib, parchalaydi.
Bugungi kunda ko‘plab insonlarning umrini saqlab qolayotgan muhim tibbiy amaliyot – organlarni donordan bemorga transplantatsiya qilish amaliyoti duch keladigan eng murakkab masala ham aynan shu T-limfotsitlarning faoliyati bilan bog‘liq. Chunki, bu T-limfotsitlar «begonalarni» aniqlash asnosida, o‘sha, transplantatsiya qilib, ko‘chirib o‘tqazilgan yangi organni ham o‘ziga yot deb aniqlaydi va uni organizmda siqib chiqarishga harakat qila boshlaydi. Shu sababli ham, vrachlar, yangi organ ko‘chirib o‘tqazilgan bemorlarga keyinchalik muttasil immunodepressant preparatlar ichib yurishni buyurishadi. Shu orqali, bemor tanasida immun tizimining, aniqrog‘i, T-limfotsitlarning faolligi so‘ndirib turiladi va ko‘chirilgan organni begona sifatida mahv etilishi oldi olinadi. Bundan tashqari, OITS virusi uchun ham aynan T-limfotsitlar nishon bo‘lib, bu virus organizmda ushbu T-limfotsitlarni yo‘q qiladi va natijada, odamda immunitet tanqisligi yuzaga keladi. Shuningdek, ushbu T-limfotsitlarning «o‘zimiznikilarni» payqash qobiliyati ham borgan sari pasayib borishi mumkin va o‘shanda, ushbu T-limfotsitlar «manqurtlashib» organizmning o‘z sog‘lom hujayralariga ham hujum qilishi sodir bo‘lishi mumkin. natijada, Organizmda, autoimmun kasalliklar yuzaga kela boshlaydi. Xususan, revmatoit artritning kelib chiqishi shu tarzda sodir bo‘ladi.
IMMUN TIZIMINING ORGANLARI
Ular ikki katta guruhga bo'linadi. immun tizimi himoya elementlarini shakllantirish markaziy qismi hisoblanadi. tuzilishi bu qismida Odamlar timus va suyak iligi iborat. immun tizimining periferik organlari xavfsizlik elementlar neytrallash antijenleri pishgani atrof-muhit. tuzilishi bu qismida limfa tugunlari, taloq, o'z ichiga oladi limfa to'qimalari ovqat hazm qilish trakti. Bu, shuningdek, himoya xususiyatlari, teri va neuroglia CNS deb topilgan. Yuqoridagi tashqari, shuningdek, bir to'siq va to'qima va immun tizimi organlari ortida bor vnutribarernye etiladi. birinchi Turkum teri ichiga oladi. markaziy asab tizimi, ko'zlar, urug'donlar, homila (homiladorlik), timus parenximasining: to'siq to'qima va immun tizimi organlari ortida.
Limfa tuzilmalari immun hujayralari, asosan lenfositlerini taqdim etdi. Ular mudofaa tashkil etuvchi komponentlari o'rtasidagi qayta aylanadi. Ular suyak iligi va timus qaytib bo'lmaydi, deb taxmin qilinadi. immun tizimi organlari funksiyasi o'z ichiga oladi:
limfosit ulg'ayishi uchun shart-sharoitlar yaratish.
tana tizimida tana bo'ylab tarqalib aholi himoya elementlarini, ulang.
xavfsizligini amalga oshirish jarayonida limfotsitlar va makrofaglarga turli sinflar a'zolari o'rtasidagi o'zaro tartibga solish.
zararlanishlar o'z vaqtida transport elementlarni ta'minlash.
LIMFA TUGUNI
Bu a'zosi yumshoq to'qimalarining hosil bo'ladi. Limfa tuguni bir oval shaklga ega. Uning hajmi - 0.2-1.0 sm katta miqdorda immun hujayralari mavjud .. Ta'lim siz kapillyarlar orqali oqib limfa va qon almashish uchun keng sirt maydoni yaratish imkonini beradi maxsus tuzilishga ega. arteriolalar va venüllerde kelgan ikkinchi kuni ketadi. limfa tugunni xujayralari emlash va Antikor shakllanishi sodir bo'ladi. Bundan tashqari, xorijiy ta'lim agentlari va yupqa zarralar filtrlaydi. limfa tananing har bir qismi mavjud antijismlar o'z majmuini tugunni.
QORA JIGAr
Tashqi tomondan u katta limfa tugunni o'xshaydi. Yuqoridagi immun tizimi organlarining asosiy vazifalari hisoblanadi. taloq ba'zi boshqa vazifani bajaradi. Misol uchun, filtri qilinadi qondagi limfotsitlar ishlab chiqarish bilan bir qatorda, uning elementlari saqlanadi. Bu erda eski va buzuq hujayralari qirg'in deb. Taloq og'irligi 140-200 gramm tartibini hisoblanadi. Uning limfa to'qimalari retiküler hujayralari bir tarmog'i shaklida taqdim etiladi. Ular sinüzoidler (mayda qismlari) atrofida joylashganki. Asosan to'ldirilgan eritroqitlarini yoki Leykotsitlar, taloq, bachadon. Bu hujayralar bir-biri bilan aloqada emas, ular tarkibi va miqdori turlicha. silliq kapsula simlar kamaytirish bilan harakat elementlarini bir qator o'lkadan sodir bo'ladi. Natijada taloq hajmining kamayishi bor. Bu butun jarayon noradrenaline va adrenalin ta'sirida tomonidan rag'batlantirilib. Ushbu moddalar, mashhur postganglionik simpatik tolalar yoki buyrak usti bezining miya qismi hisoblanadi.
ILLIK
Bu element yumshoq süngersi to'qima bo'ladi. Bu yassi va quvur suyaklari ichida joylashgan. immun tizimining markaziy organlari, keyin tananing sohalarida taqsimlanadi zarur elementlar, ishlab chiqarish. suyak iligi trombotsitlarni, qizil qon xujayralari va oq qon hujayralarini ishlab chiqarish uchun. Xuddi shunday, boshqa qon hujayralari, ular olish immun vakolatiga keyin etuk bo'lib. Boshqa so'zlar bilan aytganda, ularning pardalarida retseptorlari unga o'xshash boshqa elementlar bilan o'xshash tavsiflovchi hosil bo'ladi. Bundan tashqari suyak iligi, bunday angina, Peyer ning plitalar ichak, timus kabi immun tizimi organlari himoya xususiyatlari sotib olish uchun shart-sharoitlar yaratish. microvilli - Ilgari (T-limfotsitlar nisbatan ikki yuz marta katta bir yuz) katta miqdorda B limfotsitlar kamolotga bor. sinusoid o'z ichiga amalga oshiriladi tomirlari orqali qon oqimi. ularning suyak iligi orqali nafaqat gormonlar, oqsil va boshqa moddalar kiradi. Sinüzoidler qon hujayralari kanallari harakat qiladi. Qachon stress joriy deyarli yarmi kamayadi. pastga aylanish sakkiz hajmi ko'paydi qachon.
PEYER NING TUZATISH
Bu elementlar ichak devorida jamlangan. Ular limfa to'qimalarining Klaster shaklida taqdim etiladi. Asosiy roli tizimli muomalaga tegishli. Bu tugunlari ulanish limfa yo'llari iborat. Bu kanallar orqali suyuqlik olib ketish lozim. Bu hech qanday rang mavjud. suyuqlik limfotsitlar katta raqami bor. Bu elementlar kasalliklardan organizmni himoya.
TIMUS
Bu, shuningdek, timus bez deyiladi. timus, kamolotga va ko'paytirish limfa elementlari uchraydi. Timus endokrin vazifasini bajaradi. qonga uning epiteliyning thymosin turibdi. Bundan tashqari, timus - bir immunoprodutsiruyuschy tanasi. Bu T-limfotsitlar shakllantirish hisoblanadi. Bu jarayon bolalik davrida vujudga kirib, xorijiy antijenlere uchun retseptorlar ega bo'limi elementlar orqali sodir bo'ladi. T-limfotsitlar hosil bo'lishi qonda ularning miqdorda qat'i nazar, amalga oshiriladi. Bu jarayon va antijenler mazmuni haqida hech qanday ta'siri bor. yoshlar va bolalar keksa odamlar ko'proq faol timus. yil o'tishi bilan, timus bezi hajmi qisqartirildi va ish shunday tez emas bo'ladi. T limfotsitlar bostirish stress sharoitida sodir bo'ladi. Bu, masalan, sovuq, issiqlik, psixo-emotsional stress, qon yo'qotish, ro'za, haddan tashqari mashqlar, bo'lishi mumkin. qiyin vaziyatlarga duch Odamlar, immun tizimi zaif.
TANANING ASOSIY HIMOYACHILARI
Immun tizimining yuqorida bayon o'rta va markaziy organlari. bu maqolasida keltirilgan sxema uning tuzilmalari tana bo'ylab taqsimlanadi, deb ko'rsatadi. Asosiy himoyachilari limfotsitlar bor. Bu hujayralar kasal hujayralar (o'simta, infektsiya, patologik xavfli) yoki begona mikroorganizmlar qirg'in uchun mas'ul bo'lgan. T- va B-limfotsitlar eng muhim hisoblanadi. Ularning ish boshqa immun hujayralari bilan birgalikda amalga oshiriladi. Ularning barchasi vujudga xorijiy moddalar bostirib oldini oladi. dastlabki bosqichda chet oqsillar dan normal (to'g'ri) ajratish uchun bir necha yo'l "o'quv" T-limfotsitlar bo'ladi. Bu jarayon bu davrda, chunki, timus eng faol, bolalikdan timus bo'lib o'tadi.
ORGANIZMNING HIMOYA ISH
Men immun tizimi uzoq evolyutsion jarayon davomida rivojlandi deb ayta kerak. Zamonaviy odamlarda, bu tuzilishi bir yog'li mashina sifatida bajaradi. Bu odam atrof-muhit salbiy ta'siri bilan engish yordam beradi. muammo tarkibida nafaqat tanish, balki chet el agentlari organi, shuningdek buzilish mahsulotlari, patologik o'zgargan hujayralari ichiga o'tkir chiqarib yuborishlari. immun tizimi, chet el moddalar va mikroorganizmlar, bir qator aniqlash qobiliyatiga ega. asosiy maqsadi ichki o'rta tuzilishi va uning biologik alohida yaxlitligini saqlab qolish uchun emas.
Bu himoya mexanizmlaridan biri hisoblanadi. Bu holat allerjenlere oshdi javob bilan xarakterlanadi. Ushbu «dushman» salbiy tanani ta'sir ma'lumotlar yoki birikmalar kiradi. Allergenlarni tashqi va ichki bo'ladi. Birinchi guruh, masalan, oziq-ovqat mahsulotlari bilan, dorilar, turli kimyoviy moddalar (Dezodorantlar va atir-upa va boshqalar) qabul qildi, o'z ichiga olishi kerak. Yopiq alerjenler - u tahrirlangan xususiyatlari bilan, odatda, tana juda to'qimalar bo'ladi. Misol uchun, jarohatlangan himoya tizimi xorijiy sifatida o'lgan tuzilishini his qiladi. Shu munosabat bilan, bu ularga qarshi Antikor ishlab chiqarish boshlanadi. O'xshash reaktsiyalar ko'rib chiqilishi mumkin chaqishi yabanarıları, asalarilar, ari va boshqa hasharotlar. allergik reaktsiyalar rivojlanishi, davriy yoki tez sodir bo'lishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
