Ilmiy va ilmiy texnik onlayn konferens iya

2022 yil uchun O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha ulgurji savdo aylanmasi
Ko‘rsatkichlar 
2022/01 
2022/02 
2022/03 
Ulgurji savdo aylanmasi, 
mln. 
so‘m
8 987 855,2 
18 959 394,3 
32 706 227,3 
O‗sish sur‘atlari, 
% da
111,3 
112,2 
114,9 
Respublikamizda qabul qilingan ―2022 — 2026-yillarga mo‗ljallangan yangi O‗zbekistonning 
taraqqiyot strategiyasi‖ga muvofiq barcha tarmoq va sohalarda tub oʻzgarishlar nazarda tutilgan. [1-2] 
TA’LIM VA INNOVATSION TADQIQOTLAR
 
ILMIY VA ILMIY TEXNIK ONLAYN KONFERENSIYA
 
ULGURJI SAVDODA TOVARLARNI QABUL QILISH VA SOTISH 
HISOBINI TASHKIL ETISHNING O‘ZIGA XOSLIGI
 
Tojimatov Abdumutalibjon Abduqayumovich 
Fargʻona Politexnika Instituti, “Buxgalteriya hisobi va audit” kafedrasi, assistenti 

---

TA‘LIM VA INNOVATSION TADQIQOTLAR
ILMIY VA ILMIY TEXNIK ONLAYN KONFERENS
IYA
 
https://t.me/scienceboxofficial http://conf.sciencebox.uz/ 
47 
Ushbu oʻzgarishlar bevosita xizmat koʻrsatish sohasiga, uning barcha tarmoqlariga, chunonchi ulgurji 
savdoga ham dahldordir.
Shu munosabat bilan bozor munosabatlari sharoitida ulgurji savdo korxonalarida buxgalteriya 
hisobining ahamiyati ortib bormoqda. Bu buxgalteriya hisobini toʻgʻri tashkil etish va tovar 
operatsiyalarini nazorat qilish samaradorligini oshirish, makro darajada tovar harakatining uzluksizligi 
uchun sharoit yaratish zarurati bilan bogʻliq.[5] Savdo operatsiyalari deyarli barcha tashkilotlar 
tomonidan amalga oshiriladi, shu bilan birga, har bir tashkilot savdo natijalarni toʻgʻri aks ettira 
olmaydi va soliqlarni hisoblashda, moliyaviy natijani aniqlashda xatolarga yoʻl qoʻymaydi. 
Ulgurji savdo-bu bozor subyektlari oʻrtasida iqtisodiy aloqalarni oʻrnatishda tijorat vositachiligini 
taʼminlaydigan va tovarlarni ishlab chiqarish assortimentini savdoga aylantirishda ishtirok yetadigan, 
shuningdek murakkab taʼminot uchun mavsumiy, joriy, sugʻurta va boshqa zaxiralarni yaratishni 
taʼminlaydigan tovar aylanishining toʻliq siklidagi mustaqil boʻgʻin chakana savdo tarmogʻiga tovarlar 
va tovarlarni xaridorlarga ishlab chiqarish, moliyaviy va tijorat va uslubiy xarakterga ega. 
Respublika bo‗yicha 2021- yilning yanvar-dekabr oylarida ulgurji savdo tovar aylanmasi 157 897,3 
mlrd. so‗mni tashkil etib, 2020- yilning mos davriga nisbatan 17,5 % ga o‗sdi. Shu jumladan, yirik 
korxonalarning savdo tovar aylanmasi 44 239,4 mlrd. so‗mni (15,0 % ga ko‗paydi) tashkil etdi.
Ulgurji savdo tovar aylanmasida yuqori o‗sish sur‘atlariga ega yirik korxonalar Toshkent shahri (128,0 
%) va Namangan (121,3 %), Sirdaryo (116,2 %) viloyatlarida kuzatildi. 
So‗nggi yillarda ulgurji savdoda davlat sektorining o‗rni pasayib bormoqda. Hisobot davrida ushbu 
sektorning jami ulgurji tovar aylanmasidagi ulushi 0,1 % ni tashkil qildi. 2021- yilning yanvar-dekabr 
oylari yakunlari bo‗yicha ulgurji savdo aylanmasi 157 897,3 mlrd. so‗mni tashkil etib, shu jumladan, 
nodavlat tasarrufga ega subyektlar tomonidan ulgurji savdo aylanmasi 157 746,8 mlrd. so‗mni va 
davlat tasarrufiga ega korxonalar tomonidan 150,5 mlrd.so‗mni tashkil etdi.[8] 
Ulgurji savdo korxonalarida tovarlarni sotishdan tushgan tushumga tovarlarni ommaviy sotishdan 
tushgan daromad (ulgurji savdo aylanmasi) kiradi. Tovarlarni sotishdan tushgan tushum qoʻshilgan 
qiymat soligʻi bilan sotish narxlarida hisobga olinadi. 
Ulgurji korxonalarda tovarlarni sotishdan olingan yalpi daromad sotilgan tovarlarning sotish va sotib 
olish qiymati oʻrtasidagi farqdir. U olingan daromadlardan, muomaladagi xarajatlar va savdo 
faoliyatidan olingan foydadan soliq va soliqsiz toʻlovlarni qoplashga moʻljallangan. 
Ulgurji savdoda tovarlarni hisobga olishning maqsadi zaxiralarning xavfsizligini, oqilona va samarali 
ishlatilishini nazorat qilish; daromad va yalpi daromaddan hisoblangan soliqlar va soliqsiz toʻlovlar 
boʻyicha hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan tovar aylanmasi, etkazib beruvchilar va 
xaridorlar bilan hisob-kitoblarning holati toʻgʻrisida toʻliq va ishonchli maʼlumotlarni oʻz vaqtida 
olish, hamda asosli boshqaruv qarorlarini qabul qilishdir. 
Ulgurji korxonalarda tovarlar, konteynerlar va tovar aylanmasini hisobga olish quyidagi vazifalarni o‗z 
ichiga oladi: 

tovarlar va konteyner qabul qilish va tasarruf hujjatli o‗z vaqtida va to‗g‗ri nazorat qilish; 

tovarlarni va konteynerlarni joylashtirish va hisobdan chiqarishning to‗liqligini nazorat qilish; 

tovar operatsiyalarini amalga oshirishning qonuniyligi, maqsadga muvofiqligi va samaradorligini 
nazorat qilish; 

moddiy javobgar shaxslar tomonidan hisobotlarni taqdim etishning o‗z vaqtida bajarilishini nazorat 
qilish; 

tovarlar va idishlar, tovar aylanmasi va tovarlarni sotishdan tushgan tushum hisobi ishonchliligi;[7] 

hisobot ko‗rsatkichlari bo‗yicha jamlama hisob ma‘lumotlarini o‗z vaqtida olish; 

---

TA‘LIM VA INNOVATSION TADQIQOTLAR
ILMIY VA ILMIY TEXNIK ONLAYN KONFERENS