Ilmiy va ijtimoiy bashoratning o’zaro aloqadorligi Reja: Bashorat tushunchasi. Bashorat va hozirgi zamon iqtisodiyoti Bashoratning turlari

Ilmiy  bashorat  ijod  shakli  sifatida 
Oldindan ko'rishda obyektiv zaruriy shart-sharoitlar kifoya qilmaydi.  
Yuqorida  t a ’kidlaganim izdek,  ijodkor  oldindan  obyekt  rivojini  aytib  
berish  qonuniyatlariga  asoslangan  nazariyani  ham   e ’tibordan  chetda  
qoldirm asligi  kerak.  Shu  sababli  ham ,  ilmiy  bashorat  deganda,  
kelajakdagi  hodisalar,  narsalar  rivojini,  oqibatlarini,  xususiyatlarini 
oldindan  aytib  berish  imkoniyatini  lushunish  kerak.  Ayniqsa,  ijod  
jarayonida ilmiy bashorat  ilmiy dalillarga ichki va tashqi shart-sharoitlaiga  
q a t’iy rioya qilingan  holda am alga oshiriladi.  Aks holda  ilmiy bashorat  
quruq  gap  b o 'lib   qolaveradi.  C h u n o n ch i,  nazariya  ham   obyektiv  
realUkni to ‘g ‘ri aks ettirgan b o ‘lishi  lozim.  Shundagina  ilmiy bashorat  
ijod  shakli  sifatida  shakllanadi.  Ijodda  ilmiy bashorat  ham   bilishning  
o ‘ziga  xos  shaklidir.  Sababi,  unda  ham   turli  m anbalar,  axborotlar  
haqida fikr yuritiladi. T a ’kidlash kerakki,  ilmiy bashorat  ijod jarayonida  
ehtim ollikni  inkor  etm asdan  balki  unga  yaqin  turadi.  Z ero,  bilish  
jarayoni hali  rivojlanm agan  holatni bilishga chorlaydi.  Ilmiy bashorat  
tabiat, jam iyat  to ‘g‘risidagi  ilmiy bilim ni  har tom onlam a  tahlil  qilib,  
insonni  bilim   bilan  boyitadi.  U nutm aslik  kerakki,  ilmiy  ijodda  ilmiy  
bashorat  m a ’lum dan  n o m a ’lum ni  ham   keltirib  chiqaradi.  D em ak,  
unda,  ilm iy  ijod  jaray o n id a  ilm iy  bashorat  am alga  oshiriladigan  
ta d q iq o tla rn in g   x ilm a -x illig id a n   kelib  ch iq ib   ish  tu tish   kerak.  
Binobarin, bashorat o‘ta aniqlikni talab qilmasa-da, shu  aniqlik atrofida  
fikr yuritadi va ilmiy ijodga o ‘z hissasini qo‘shadi.  Ilmiy bashorat evristik  
xarakterga ega.  Shu sababli ham  ilmiy bashoratni e ’tirof etadilar.  Olam  
cheksiz  b o ig a n id ek ,  bashorat  chegarasi  ham   cheksizdir. 
Yana shunday bashoratlar borki,  m asalan,  fazodagi sayyoralaming  
joylashuvi,  holati,  taassurotini  o ‘rganib  ham   fikr  bildirganlar.  Xoja  
Ali Term iziy o ‘zining  “N av ro ‘zn o m a”  risolasida  N avro‘zni haftaning  
qaysi  kuni  kirsa,  o ‘sha  yili  qanday  voqealar  sodir  b o ‘lishini  bayon  
qilgan  b o ‘lsa,  “ S oln om a”  asarida  esa  N avro‘zning  qaysi  m uchal  yili  
kirsa,  qanday  hodisalar  ro‘y  berishini  bayon  qilgan.