Ilmiy usullar

1 topshiriq
Insoniyatning ibtidoiy tarixi ko'plab manbalar asosida qayta tiklangan, chunki biron bir manba bizga bu davrning to'liq va ishonchli rasmini taqdim eta olmaydi. Manbalarning eng muhim guruhi - arxeologik manbalar inson hayotining moddiy asoslarini o'rganishga imkon beradi. Inson tomonidan yaratilgan narsalar o'zi, uning kasblari va u yashagan jamiyat haqida ma'lumot olib boradi. Insonning moddiy qoldiqlariga ko'ra, siz uning ruhiy dunyosi haqida ma'lumot olishingiz mumkin. Ushbu turdagi manbalar bilan ishlashning murakkabligi shundaki, bizgacha inson va uning faoliyati bilan bog'liq barcha ob'ektlardan uzoqroqda joylashgan. Organik materiallardan tayyorlangan buyumlar (yog'och, suyak, shox, kiyim-kechak) odatda saqlanmaydi. Shu bois tarixchilar ibtidoiy davrda insoniyat jamiyatining rivojlanishi haqidagi oʻz konsepsiyalarini hozirgi kungacha yetib kelgan materiallar (chaqmoqtoshdan yasalgan asboblar, sopol buyumlar, turar-joylar va boshqalar) asosida quradilar. Arxeologik qazishmalar inson mavjudligining eng boshlanishi haqidagi bilimlarni egallashga yordam beradi, chunki inson tomonidan yaratilgan mehnat qurollari uni hayvonot olamidan ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri edi. Etnografik manbalar qiyosiy tarixiy usul yordamida o'tmishdagi odamlarning madaniyati, turmush tarzi va ijtimoiy munosabatlarini qayta qurish imkonini beradi. Etnografiya yodgorlik (qoloq) qabilalar va millatlar hayotini, shuningdek, zamonaviy jamiyatlardagi o'tmish qoldiqlarini o'rganadi. Buning uchun, bunday ilmiy usullar mutaxassislarning bevosita kuzatishlari, antik va oʻrta asr mualliflari yozuvlarini tahlil qilish, oʻtmish jamiyatlari va odamlari haqida baʼzi fikrlarni egallashga hissa qoʻshish. Bu erda bitta jiddiy qiyinchilik bor - u yoki bu tarzda, er yuzidagi barcha qabilalar va xalqlar tsivilizatsiyalashgan jamiyatlar ta'sirida bo'lgan va tadqiqotchilar buni yodda tutishlari kerak. Bundan tashqari, eng qoloq jamiyatlar - Avstraliyaning aborigenlari qabilalari va shunga o'xshash madaniyatlarning ibtidoiy tashuvchilari to'g'risida gapirishga haqqimiz yo'q. Etnografik manbalarga xalq ogʻzaki ijodini oʻrganishda foydalaniladigan folklor yodgorliklari ham kiradi.
Antropologiya ibtidoiy odamlarning suyaklarini o'rganadi, ularning tashqi qiyofasini tiklaydi. Suyak qoldiqlaridan biz miya hajmini aniqlashimiz mumkin ibtidoiy odam, uning yurishi, tana tuzilishi, kasalliklari va jarohatlari. Antropologlar suyakning kichik bo'lagidan insonning butun skeleti va tashqi ko'rinishini qayta qurishlari va shu bilan antropogenez jarayonini - insonning kelib chiqishini tiklashlari mumkin.
Tilshunoslik tilni oʻrganish va uning doirasida uzoq oʻtmishda shakllangan eng qadimiy qatlamlarni aniqlash bilan shugʻullanadi. Bu qatlamlardan foydalanib, nafaqat tilning qadimiy shakllarini tiklash, balki o'tmish hayoti - moddiy madaniyat, ijtimoiy tuzilma, fikrlash tarzi haqida ko'p narsalarni o'rganish mumkin. Tilshunoslarning rekonstruksiyalari hozirgi kunga qadar qiyin va ular har doim ma'lum bir faraziy xususiyat bilan ajralib turadi.
Yuqorida sanab o'tilgan asosiy manbalardan tashqari, boshqa ko'plab yordamchi manbalar mavjud. Bular paleobotanika - qadimgi o'simliklar haqidagi fan, paleozoologiya - qadimgi hayvonlar haqidagi fan, paleoklimatologiya, geologiya va boshqalar. Ibtidoiylik tadqiqotchisi barcha fanlar ma'lumotlaridan foydalanishi, ularni har tomonlama o'rganishi va o'z talqinini taklif qilishi kerak.
Davrlashtirish - bu insoniyat tarixini ma'lum mezonlarga ko'ra shartli ravishda vaqt bosqichlariga bo'lish. Xronologiya - ob'ekt yoki hodisaning mavjud bo'lgan vaqtini aniqlash imkonini beruvchi fan. Xronologiyaning ikki turi mavjud: mutlaq va nisbiy. Mutlaq xronologiya voqea vaqtini aniq belgilaydi (falon vaqtda: yil, oy, kun). Nisbiy xronologiya faqat voqealar ketma-ketligini belgilaydi, ulardan biri ikkinchisidan oldin sodir bo'lganligini ta'kidlaydi. Ushbu xronologiya arxeologlar tomonidan turli arxeologik madaniyatlarni o'rganishda keng qo'llaniladi.
Aniq sanani aniqlash uchun olimlar radiokarbon (organik qoldiqlardagi uglerod izotopining tarkibiga ko'ra), dendroxronologik (daraxt halqalariga ko'ra), arxeomagnit (pishirilgan loy buyumlari sanasi ko'rsatilgan) va boshqalar kabi usullardan foydalanadilar. Ushbu usullarning barchasi hali ham kerakli aniqlikdan uzoqdir va voqealarni faqat taxminan sanashga imkon beradi.
Ibtidoiy tarixni davrlashtirishning bir necha turlari mavjud. Arxeologik davrlashtirish asosiy mezon sifatida asboblarni izchil o'zgartirishdan foydalanadi. Asosiy bosqichlar:
Paleolit ​​(eski tosh davri) - quyi (vaqt boʻyicha eng qadimgi), oʻrta va yuqori (kech) davrlarga boʻlinadi. Paleolit ​​2 million yil oldin boshlangan va miloddan avvalgi 8-ming yillikda tugagan. e.;
Mezolit (oʻrta tosh davri) — miloddan avvalgi VIII—V ming yilliklar e.;
Neolit ​​(yangi tosh davri) - miloddan avvalgi V-III ming yilliklar e.;
Eneolit ​​(mis tosh davri) - tosh va metall davrlari orasidagi o'tish davri;
Bronza davri - miloddan avvalgi III-II ming yilliklar e.;
Temir davri - miloddan avvalgi 1-ming yillikda boshlanadi. e.
Bu sanalar juda taxminiy va turli tadqiqotchilar o'z variantlarini taklif qilishadi. Bundan tashqari, in turli hududlar bu bosqichlar edi boshqa vaqt.
Geologik davrlashtirish
Yer tarixi to'rt davrga bo'lingan. Oxirgi davr - kaynozoy. Uchlamchi (69 million yil avval boshlangan), toʻrtlamchi (1 million yil avval boshlangan) va zamonaviy (14000 yil avval boshlangan) davrlarga boʻlinadi. Toʻrtlamchi davr pleystotsen (preglacial va muzlik davrlari) va golosen (muzdan keyingi davr)ga boʻlinadi.