Ilmiy tadqiqotlarga tayy

b) Ekspress axborot (EA) - maxsus jurnallarda bosib chiqarilgan eng muxim materiallar to‘la xolda ta’riflanadi;

v) «Signal axborot» (SA)- respublika fondiga kelib tushgan barcha materiallar ruyxati beriladi, xar oyda bir marotaba chop etiladi;

g) Referativ kartotekalar (RK) va chekkalari perforatsiyalashgan referativ kartalar - faqat ilm-fanning baxzi bir yo‘nalishlari bo‘yicha chop etiladi;

d) Fan va texnikaning yutuqlari - fan va texnikaning turli soxalaridagi eng keyingi yutuqlar obzori beriladi;

e) Deponizatsiyalashtirilgan ilmiy ishlar - bu materiallarni bibliografik ko‘rsatkichlaridir.

z) Xalqaro va respublikada o‘tkaziladigan ilmiy sxezdlar, konferentsiyalar, kongresslar va ko‘rgozmalarning byulleteni.

Endi boshlayotgan tadqiqotchilar uchun referativ jurnallar va ekspress-informatsiyalarni doimiy tarzda o‘rganish maqsadga muvofiqdir.

Bunday o‘rganishda ikki boskichni ajratish mumkin:

Birinchi boskich - axborot manbasini kidirish. Urganishni, tadkikot utkazish muljallangan yunalishga bagishlangan monografiyadan boshlash kerak buladi. Bunda bir yula ikki maksadga erishiladi: bi-

rinchidan tadkikot muammosiga zamonaviy nuktai nazar xamda tadkikot uslubieti va unga erishish yullari bilan tanishish, va ikkinchidan asosiy adabietlar bilan tanishish, chunki monografiyalar yetarli darajadagi tula bibliografik kursatkichga ega buladi.

Adabiy manbalarini tanlashdagi keyingi ketma-ketlik kuyidagicha bulishi mumkin:

- bibliografiyada kursatilgan adabietlar bilan tanishish, bular kitob, broshyura, jurnallardagi makolalar, dissertatsiyalar va boshkalar;

- fan va texnikaning yunalishiga mos keladigan referativ jurnallar va axborotli nashrlarni ( ekspress axborot, signal axborot va boshkalar) kurib chikish;

- yunalish buyicha maxsuslashtirilgan jurnallarni urganish.

- ilmiy-tadkikot institutlarining tuplamlari, konferentsiyalardagi maxruzalarning tezislari, dissertatsiya avtoreferatlarini urganish.

Barcha tanlangan axborotlar kartochkalarga kiritilgan va kartoteka sifatida yigilgan bulishi kerak. Bunday kartoteka kerakli materiallarni zarur paytda kidirishni yengilashtiradi.

Ikkinchi boskich - axborot manbalari bilan tanishish. Axborotni urganish uz navbatida ikki ketma-ketlikdan iborat buladi: tanishish va ukish.

Axborot manbasini urganish kuyidagi sxema orkali amalga oshiriladi:

Diqqat kilish obpekti Olinadigan axborot

Jild - Kitobning nomi va muallifining ismi sharifi

Zarvaraq - Nashr nomi va yili, nomeri

(1-,2-va boshka, tuzatilgan, tuldirilgan)

Chikish maolumotlari - Original kitob yeki tarjima topshirilgan

va terilgan sanalar

Annotatsiya - Asosiy mazmun

Ukuvchilar kategoriyasi

Mundarija - Bulim va paragraflar mazmuni

Maolum bir bo‘limlarning xajmi.
Axborotlarni, bilimlarni yig‘ish texnikasi turlicha bo‘lishi mumkin. Ammo, printsipda ilmiy - texnik axborotlarni yig‘ishda ularni mexanik yig‘indi sifatida emas, balki mantiqan o‘zaro bog‘langan xolda, yaxni ilmiy tadqiqotlarni algoritmi asosida yig‘ish, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Amalda bu, yig‘ilayotgan axborotlarni bo‘limlar bo‘yicha ro‘yxatini tuzish bilan bog‘liq bo‘ladi. Bunda quyidagilar tavsiya qilinadi:

1) Masalani qo‘yilishini va uning yechimini tushunib olish va bu xaqda albatta yozib qo‘yish kerak bo‘ladi. Yaxni, bunda keyinchalik o‘rganish maqsadida, mexanik ko‘chirmalardan qochish kerak.

2) Belgilashlarning xammasi xam standartlashtirilmaganligi va bir xil kattaliklarni turlicha belgilashlari sababli, belgilashlarning yagona tizimini kiritish maqsadga muvofiqdir.

3) Yangi axborotni ma’lum bo‘lganlarga nisbatan qo‘shimcha sifatida tushunishga xarakat qilish kerak va bunda oldin qilingan yozuvlarga tegishli o‘zgartirishlarni kiritish maqsadga muvofiqdir.

4) Manbani tushunishni kengaytirish maqsadida, o‘rganilayotgan xar bir manba yuzasidan maksimal imkoniyat darajasida qo‘shimchalar va tushuntirishlar qilish kerak.

5) Esda saqlashning yengillashtirish va ko‘rgazmaliligini taominlash maqsadida, bir necha oddiy tushuntirishlar, rasmlar, grafiklar va sxemalarni kiritilishi zarur bo‘ladi.

6) Xar bir ishlab chiqilayotgan manbani sodda sonli misollar bilan to‘ldirib borish, yaxni kiritilgan formula va algoritmlarni ishga yaroqligiga ishonch xosil qilish kerak bo‘ladi.

7) Vaqti - vaqti bilan kartoteka mazmunini ko‘rib chiqish va materiallarni umumlashtirish maqsadga muvofiqdir. Bunda bir necha yozuvlar bittaga birlashtiriladi.

8) Yangi g‘oya, fikrlarni tushunib olishga o‘zaro fikr almashuvi xam yordam beradi - og‘zaki suxbat, yozuvlar bilan almashish, maxruzalar qilish va boshqalar.
2. Nazorat savollari.

1) Nechta axborot darajasini bilasiz?

2) Bir necha (3-4ta) axborot darajasini ta’rifini bering.

3) Odatda axborot darajasi kanday aniklanadi?

4) Ilmiy manbalarni uzlashtirish kanday xolatlar orkali kiyinlashadi.

5) Axborotlarni uzlashtirishdagi asosiy tavsiyalarni ayting.

6) Axborot manbalari tugrisida nimalarni bilasiz?

7) Yangi material urganilaetganda asosiy shior kanday bulmogi kerak?

8) Axborotlarni yigishdagi asosiy tavsiyalari nimalardan iborat?