Ilmiy tadqiqot metadologiyasi

Bevosita о ‘Ichash bilan birga ilmiy eksperiment о ‘tkazish jarayonida bilvosita о ‘Ichash uslubi keng qo ‘llanadi. Bilvosita о‘Ichashda izlanayotgan kattalik dastlabki funksional bog'liqlik bilan bog‘liq boshqa kattaliklami bevosita о ‘Ichash asosida aniqlanadi. Jism massasi va hajmining o‘lchangan qiymatlariga ko‘ra uning zichligi aniqlanadi; o‘tkazgichning solishtirma qarshiligi qarshilikning o‘lchangan kattaliklari, o‘tkazgichning ko‘ndalang kesimi uzunligi va maydoniga ko‘ra topilishi mumkin va h.k. Ayniqsa, obyektiv reallik sharoitida bevosita o‘lchash mumkin bo‘lmaganida bilvosita o‘lchash uslubining roli katta. Masalan, har qanday kosmik obyekt (tabiiy)ning massasi boshqa fizik kattaliklami o‘lchash ma’lumotlarini qo‘llashga asoslangan matematik hisob-kitoblar yordamida aniqlanadi.

Nazariy tadqiqot metodlari. Nazariy asoslangan va isbotlangan bilimlar majmui nazariy tiadqiqot metodlari orqali egallanadi. Quyidagilar nazariy tadqiqot metodlaridir:

Aksiomatik metod—ilmiy nazariya tuzish usuli. Bunda uning asosiga ayrim dastlabki qoidalar—aksiomalar qo ‘yiladi va nazariyaning qolgan barcha g ‘oyalari mana shu aksiomalardan sof mantiqiy yo ‘I bilan isbotlash orqali keltirib chiqariladi. Aksiomalardan teoremalami (umuman, bir formuladan boshqa formulalami) keltirib chiqarish uchun maxsus qoidalar ta’riflanadi. Binobarin, aksiomatik metodda isbotlash- har biri yo aksioma bo‘lgan, yo oldingi formulalardan ma’lum qoidaga binoan keltirib chiqariladigan formulalaming ma’lum ketma-ketligi. Aksiomatik metod-olingan ilmiy bilimni tizimga solish usullaridan biri. Uning amalda qo‘llanishi cheklangan, chunki uni faqat aksiomalash- tirilgan mazmun nazariyasining rivojlanish darajasi juda katta bo‘lgan holdagina qo‘llash mumkin. Mashhur fransuz fizigi Lui de Broylning ta’biri bilan aytganda, «aksiomatik metod tasniflash yoki ta’lim berishning yaxshi metodi bo‘Iishi mumkin, ammo u kashf etish metodi bo‘la olmaydi».