Ilmiy tadqiqot markazi

1-rasm. Islom moliyasining zamonaviy tarixi
268
 
267
https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/fields/401.html#SN 
268
J.M. Imamnazarov: Islom moliya tizimi imkoniyatl
а
rid
аn Oʼzbekiston iqtisodiyotidа
foyd
а
l
а
nishning n
а
z
а
riy 
а
sosl
а
rini 
t
а
komill
а
shtirish. 
Iqtisodiyot fanlari boʼyicha falsafa doktori (PhD) avtoreferati. 
-T.: TDIU, 2023. 16-b. 

---

417 
Islom moliyasi o'sib borayotgan soha bo'lib, u hozirda jahon moliya tizimining kichik bir 
qismi bo'lsada, u dunyoning turli burchaklarida asta-sekin o'z o'rnini topib, kengayib 
bormoqda. Malayziya, Turkiya va MDH kabi musulmon davlatlari islomiy moliyani 
rivojlantirishda yetakchi rol oʻynamoqda, biroq Buyuk Britaniya kabi musulmon boʻlmagan 
davlatlar ham bu sohada muvaffaqiyatlarga erishib, samarali natijalarga erishmoqda. 
Xususan, Malayziya 30 yildan ortiq vaqt davomida islomiy moliya sanoatida kashshof 
bo‘lib kelmoqda va so‘nggi yillarda u tez o‘sishga erishdi. Mamlakatda birinchi islom banki 
1983 yilda tashkil etilgan bo‘lib, o‘shandan buyon islom moliya tizimi takomillashgani sari 
ko‘proq islomiy moliya institutlari tashkil etilmoqda. Bu islomiy moliyaviy mahsulotlar va 
xizmatlarning yanada xilma-
xil bo‘lishiga olib keldi, bu esa o‘z navbatida ushbu sohaga 
ko‘proq mijozlar va investorlarni jalb qildi.
Mamlakatda an'anaviy banklar bilan bir qatorda islomiy moliya institutlari faoliyat 
yuritadigan ikki tomonlama moliyaviy tizim mavjud. 2019-yilda Malayziyadagi islomiy moliya 
sanoati 192 milliard dollarlik aktivlarga ega edi. 
Islomiy moliyani rivojlantirgan boshqa davlatlar qatoriga Saudiya Arabistoni, Birlashgan 
Arab Amirliklari, Qatar va Bahrayn kiradi. Har bir davlat islom moliyasiga o'ziga xos 
yondashuvga ega, ammo barchasi islom tamoyillariga muvofiq ishlaydi. Zamonaviy davrda 
islomiy moliya an'anaviy moliyaga munosib muqobil sifatida paydo bo'ldi. Dualistik moliya 
tizimi islomiy va an'anaviy moliyaviy tizimlarning ko'plab musulmonlar yashaydigan 
mamlakatlarda birga yashashini anglatadi. Islom moliyasining rivojlanish tendentsiyasi ijobiy 
bo'lib, so'nggi yillarda sanoat jadal rivojlanmoqda. 
O‘zbekistonda dualistik moliya tizimini shakillantirishda islom moliyaviy 
munosabatlar tiz
imini O‘zbekistonga bosqichma
-bosqich joriy etish maqsadga muvofiq 
yondashuv bo‘lishi mumkin. Normativ
-huquqiy bazani yaratish va shariatga mos moliyaviy 
mahsulot va xizmatlarni rivojlantirish islom moliya tizimining poydevorini yaratishda hal 
qiluvchi aha
miyatga ega. Bu islom moliya institutlari faoliyatini taʼminlovchi qonunchilik 
bazasini yaratish, shuningdek, islom tamoyillariga mos keladigan moliyaviy mahsulotlarni 
ishlab chiqishni oʻz ichiga oladi. Normativ
-huquqiy baza va mahsulotlar ishlab chiqilgandan 
so'ng, keyingi qadam aholini islomiy moliya haqida ma'lumot berish va uning tamoyillari va 
afzalliklari haqida xabardorlikni oshirish bo'ladi. Bu iste'molchilar, biznes va siyosatchilarni 
islomiy moliya haqida o'rgatish uchun jamoatchilikni xabardor qilish kampaniyalari, 
seminarlar va seminarlar o'tkazishni o'z ichiga olishi mumkin. 
Bundan tashqari, islomiy moliya sohasida mutaxassislar, jumladan bankirlar, 
huquqshunoslar va buxgalterlarni tayyorlash uchun salohiyatni oshirish dasturlariga ehtiyoj 
sezilishi mumkin. Bu, shuningdek, ta'lim va texnik yordam ko'rsatish uchun islomiy moliya 
sohasida tajribaga ega xalqaro tashkilotlar va institutlar bilan hamkorlikni o'z ichiga olishi 
mumkin. 
Umuman olganda, O‘zbekistonda islomiy moliya tizimini bosqichma
-bosqich joriy etish 
mamlakatda barqaror va muvaffaqiyatli islomiy moliya sanoati uchun mustahkam poydevor 
yaratishga yordam berishi mumkin.