Ilmiy tadqiqot markazi

O’ZBEKISTON MOLIYA BOZORIDA MOLIY
AVIY TANGLIKNING KORPORATIV 
SAMARADORLIK KO’RSATKICHLARIGA TA’SIRI
 
 
Nurmukhammad Oppokkhonov - 
Turizm va servis kafedrasi
 
Firmalarning korporativ faoliyati investorlar va kreditorlar uchun tobora muhim 
ahamiyat kasb etmoqda; chunki yomon korporativ ko
’
rsatkichlar salbiy moliyaviy oqibatlarga 
olib keladi. 
Umuman olganda, korporativ samaradorlikning namoyon bo’lishi, O‘zbekiston 
moliya bozorida ham dolzarb masala hisoblanadi.
Korporativ samaradorlikning muhim ahamiyatidan kelib chiqqan hold
a, biz e’tiborni 
oldingi tadqiqotlarda o’rganilgan korporativ samaradorlikning iqtisodiy oqibatlarini 
tushunishga qaratamiz. Korporativ samaradorlikning firma riski va kapital qiymatiga ta'siri 
oldingi tadqiqotlar orqali ko’p o'rganigan. Umuman olganda, ol
dingi adabiyotlar shuni 
ko'rsatadiki, firmalarning korporativ ko'rsatkichlari firma riskini kamaytirish va ularning 
moliyaviy sharoitlarini yaxshilashda muhim rol o'ynaydi, bu esa firmalarning korporativ 
samaradorligi va moliyaviy tanglik o'rtasidagi munosabatni o'rganish zarurligini keltirib 
chiqaradi. 
Menejment nuqtai nazaridan, yaxshi korporativ samaradorlik manfaatdor tomonlar 
bilan munosabatlarni yaxshilashga olib kelishi mumkin, bu esa moliyaviy tanglikni 
kamaytirishi mumkin. Masalan, yuqori korporativ ko'rsatkichlarga ega bo'lgan firmalar 
qimmatli nomoddiy aktivlarni yaratishi mumkin, bu esa firmaning raqobatdosh ustunliklari 
va rentabelligini oshiradi va shu bilan firmaning moliyaviy tanglikka duch kelish ehtimolini 
kamaytiradi. Bundan tashqari, manfaatdor tomonlar bilan yaxshi munosabatlar boshqaruv 
sifati va resurslardan samarali foydalanishni ko'rsatadi. Resurslardan samarali 
foydalanadigan vakolatli boshqaruvga ega bo'lgan firmalar moliyaviy tangliklarga duch kelish 

---

58 
ehtimoli kamroq. Bizning tadqiqotimiz firmalarning korporativ faoliyati moliyaviy tanglik 
bilan qanday bog'liqligiga qaratilgan. 
Tadqiqotlarning uchta guruhi korporativ samaradorlik va moliyaviy tangliklar 
o'rtasidagi bog'liqlikni yoritadi. Birinchidan, yuqori riskga ega bo'lgan firmalar moliyaviy 
tanglikka duch keladi (Kampbell va boshq. 2008), va yaxshi korporativ ko'rsatkichlarga ega 
bo'lgan firmalar pastroq moliyaviy riskga ega bo'ladi (Orlitzky va Benjamin 2001; Godfrey va 
boshq. 2009; Harjoto va Laksmana 2018). 
Ikkinchidan, moliyalashtirish imkoniyati yaxshi bo'lgan firmalar davriy to'lovlarni 
o'tkazib yuborish ehtimoli kamroq va kreditga layoqatli deb hisoblanadi. Ijobiy korporativ 
ko'rsatkichlar firmalarning moliyalash shartlarini yaxshilashiga ham olib keladi. Oldingi 
o’tkazilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, ijobiy korporativ samaradorlik ko’rsatkichlarini 
namoyon qilgan firmalarning moliyalashtirish/moliyalash shartlariga kirishi imkoniyatini 
yaxshilashi aniqlangan (Sharfman va Fernando 2008; Ghoul va boshq. 2011). 
Ghoul va boshqalar (2011) ijobiy korporativ samaradorlik firmalarga investorlarning 
korporativ ijtimoiy ma’suliyat imtiyozlarini qondirishga yordam beradi, axborot 
assimetriyasini kamaytiradi va kelajakdagi talabning noaniqligini kamaytiradi, arzonroq 
kapital moliyalashtirishga kirish imkoniyati bilan ta'minlaydi. 
Uchinchidan, ijobiy moliyaviy ko'rsatkichlarga ega bo'lgan firmalar aktivlarni samarali 
boshqaradi va moliyaviy majburiyatlarni bajarish uchun yetarli mablag' ishlab chiqaradi deb 
faraz qilinadi va ijobiy korporativ samaradorlik ko'rsatkichlari moliyaviy ko'rsatkichlarga 
hissa qo'shadi (Ambec va Lanoie 2008; Friede va boshq. 2015). 
Ba'zi tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, korporativ samaradorlik ko'rsatkichlarning 
yaxshilanishi firmalar yaxshi boshqarilishini va yaxshi boshqariladigan firmalar risklarni 
yaxshiroq yengib o’tishga moyilligini ko'rsatadi. Risklarni yaxshiroq boshqarish potentsial 
yo'qotishlarga olib keladigan noaniqlikning salbiy ta'sirini minimallashtirishi va firmalarning 
yetarli darajada ichki ishlab chiqarilgan mablag'larga ega bo'lishini ta'minlaydi. Shunday qilib, 
yuqori darajadagi riskga ega bo'lgan firmalar uchun moliyaviy tangliklarni kamaytirish uchun 
risklarni yaxshiroq boshqarish juda muhimdir. Shunga ko'ra, biz korporativ samaradorlik va 
moliyaviy tanglik ehtimoli o'rtasidagi salbiy bog'liqlik yuqori darajadagi riskga ega bo'lgan 
firmalar uchun yanada aniqroq bo'lishini kutamiz.