Ilmiy tadqiqot markazi

 
1-jadval 
Kredit taʼminotining 
sifatini baholash mezonlari 
Reyting baho (ball) 
1 
2 
3 
4 
5 
Kreditning qaytarilmaslik 
riski 
125 va 
undan 
yuqori 
100-125 
80-99 
60-79 
60 dan past 
Kredit taʼminotining sifat 
darajasi 
kuchli 
o’rtacha
qoniqarli 
xavfli 
Muammoli 
Kredit foizining muddatiga 
nisbatan imtiyoz 
Ikki 
oygacha 
o’zgarti
-
rishsiz 
Ogohlan-
tirish 
Muddatidan oldin qaytarish 
chorolarini ko’rish
Manba:
 
muallif tomonidan tuzildi. 
 
Odatda banklar tomonidan berilgan kreditni garov taʼminoti hisobidan qoplashga 
manfaatdor 
emaslar. Shu bois, berilgan kredit va unga hisoblangan foiz toʼlovlarni pul tushumlari 
hisobidan soʼndirishni maʼqul koʼradi. Buning uchun bank kreditning asosiy summasi va 
hisoblangan foiz toʼlovlarining muddati yetib kelganda uni toʼlash nuqtai nazaridan
quyidagi 
klasslar boʼyicha tasniflashni taklif qilamiz (1
-jadval).
Masalan, ishlab chiqarish kompaniyalarida mablagʼning:70 foizi asosiy vositalarga 
joylashtiriladi, savdo-
sotiq bilan shugʼullanadigan tashkilotlarda ushbu aktivlar bor yoʼgʼi 10
-15 
foizni tashkil etadi Shuning uchun har bir alohida olingan korxona boʼyicha
garov turi va ularni 
baholash tartibi bank hamda kredit oluvchi oʼrtasida kelishiladi. 
Fikrimizcha mamlakatimiz tijorat banklari tomonidan berilgan kreditlarni muammoli 
kreditlarga aylanmasligini oldini olish maqsadida yuqoridagi takliflarga qoʼshimcha q
uyidagi 
takliflarni keltirish maqsadga muvofiq deb oʼylaymiz:
- 
banklarga kredit uchun kelib tushgan arizaga atroflicha yondashuv, yaʼni daslabki 
monitoringni toʼgʼri va mukammal amalga oshirish. Bu yerda birinchi navbatda mijozning 
xarakteriga, uning moliyaviy ahvoliga, biznes hamkorlari orasidagi mavqeiga hamda ushbu 
sohadagi tajribasiga asosiy eʼtiborni qaratish; 
- 
kredit arizasini koʼrib chiqilayotgan davrda mijoz tomonidan bankka takdim etayotgan 
hujjatlar toʼplamining toʼliqligini va ularning toʼgʼriligini tekshirish. Kredit boʼlimi xodimi 
tomonidan mijozning moliyaviy ahvoli chuqur tahlil etilishi va xolisona baho berilishi zarur; 
- 
kredit taʼminoti sifatida taqdim etilgan mol
-mulkni saqlash va ekspluatatsiya sharoitini 
doimiy ravishda nazorat qilib borish;
- korxonaning mol-
mulkini baholashda bankning mulkni baholash boʼyicha mutaxassisiga 
koʼproq imkoniyatlar yaratib berish. Chunki mijoz pullik baholash xizmatidan foydalanadigan 
boʼlsa, uning kredit olgunga qadar qiladigan xarajatlari ortib ketadi.