Ilmiy rahbar: Termiz-2022 termiz davlat universiteti kurs ishi (loyihasi) ga Mulohaza Talaba Omonov Muhammad Sayfullo o`g`li

4. Kambag`allikni qisqartirshning jahon tajribasi.

O‘zbekiston Respublikasida kambag‘allikni qisqartirish masalasi Sh.Mirziyoevning 2020 – yil 24 – yanvardagi Prezident Oliy Majlisga Murojaatnomasidan so‘ng ijtimoiy-iqtisodiy siyosatning asosiy kun tartibiga ko‘tarildi. Ushbu muammo ochiq-oydin bayon etilib, xalqaro ilg‘or tajribalarga tayangan holda kambag‘allikni qisqartirishning ta’sirchan vositalarini amaliyotga joriy etish, uni hisoblashning mezon va usullari hamda uzoq muddatlarga mo‘ljallangan kambag‘allikni qisqartirish strategiyasini ishlab chiqish kabi qator vazifalar belgilab berildi.

Mamlakatda kambag‘allikni qisqartirishga yo‘naltirilgan vazifalar 3 ta ustuvor yo‘nalish doirasida amalga oshirilmoqda.
I. Kambag‘allikni qisqartirishning institutsional asoslarini yaratish.
Kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha yagona davlat siyosatini amalga oshirish maqsadida Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi tashkil etilib, hududlarda ushbu yo‘nalishning vertikal tizimi yaratildi.
Mazkur yo‘nalishda ishlab chiqiladigan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarining sifati hamda amalga oshiriladigan chora-tadbirlar manzilliligini oshirish maqsadida Jahon banki, BMT Taraqqiyot Dasturi va Osiyo taraqqiyot bankining 14 nafar ekspertlari jalb qilindi.
Aholining ehtiyojmand qatlamini qo‘llab-quvvatlash jarayoni shaffofliligi va manzilliligini ta’minlash maqsadida 17 ta vazirlik va idoralarning axborot bazalari integratsiyalashuvi orqali avtomatlashtirilgan “Ijtimoiy himoya yagona reestri” axborot tizimi ishga tushirildi. “Ijtimoiy himoya yagona reestri”ning bosqichma-bosqich funksional imkoniyatlarini kengaytirish orqali ehtiyojmand oilalarga 30 dan ortiq ijtimoiy xizmat va yordam ko‘rsatilishi reajalashtirilmoqda.
Shuningdek, pandemiya sharoitida ehtiyojmand va og‘ir ahvolga tushib qolgan oilalar ro‘yxatini o‘zida qamrab olgan “temir daftar” tuzilib, ularga manzilli hamda o‘z vaqtida yordam ko‘rsatilishini ta’minlash maqsadida saxovat.argos.uz dasturi ishga tushirildi.
II. Kambag‘al oilalarning daromad manbaini yaratish.
Kambag‘allikni qisqartirishning amaliy mexanizmlari qamrov darajasini oshirish maqsadida kambag‘al oilalarning doimiy daromad manbaini yaratish borasida jahon amaliyotida keng qo‘llaniladigan 3 ta asosiy vositadan foydalanish ko‘lami oshirildi.
Birinchi vosita: kambag‘al aholining doimiy daromad manbaini yaratish uchun dastlabki kapitalni shakllantirish maqsadida aholi tomorqasini rivojlantirish, qishloq xo‘jaligi, hunarmandchilik va boshqa sohalardagi kooperativlarga jalb qilinadigan shaxslarning a’zolik badali uchun hamda mehnat organlari yo‘llanmasi bilan ishga oladigan ish beruvchilarga subsidiyalar ajratilmoqda.
Bundan tashqari, Tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi tomonidan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish istagida bo‘lgan kambag‘al oilalar tomonidan olinadigan bank kreditlari foizi uchun kompensasiya va kafilliklar taqdim etilmoqda.
Ikkinchi vosita: inson kapitali sifatini oshirish maqsadida ishsiz hamda malakaga ega bo‘lmagan aholini turli kasb-hunarlarga o‘qitish uchun monomarkazlar, ustoz-shogird an’anasini tiklash va kengaytirishga qaratilgan rag‘batlantiruvchi subsidiyalar taqdim etilmoqda.
Aholining kambag‘al qatlamini “World skills” standartlari asosida o‘qitish ishlari tashkil etilib, mazkur jarayonda nodavlat tashkilotlar ishtiroki kengaytirilmoqda.
Bundan tashqari, tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish istagida bo‘lgan aholini Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi hamda uning hududiy filiallari tomonidan tadbirkorlik ko‘nikmalarini shakllantirishga yo‘naltirilgan o‘quv kurslari tashkil etilmoqda.
Uchinchi vosita: kambag‘al oilalarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri moddiy va nomoddiy yordam ko‘rsatishda farzandlari uchun maktabgacha ta’lim tashkilotlari to‘lovidan ozod etish, maktabda tahsil olayotgan farzandlarining bepul mavsumiy kiyim-kechak bilan ta’minlanishi bo‘yicha ko‘mak ko‘rsatilmoqda.
Bundan tashqari, 2020 yilda – pandemiya sharoitida moddiy ko‘makka muhtoj oilalarning 1 mln. 195 ming nafariga bir martalik va Muqaddas Qurbon hayiti bayrami arafasida “Saxovat va ko‘mak” jamg‘armasi orqali 182 mingdan ortiq oilalarga moddiy yordam ko‘rsatildi.
Shu bilan birgalikda, o‘tgan yilning 1 – sentyabridan boshlab pensiyalar, bolalikdan nogironligi bo‘lgan, zarur ish stajiga ega bo‘lmagan keksa yoshdagi va mehnatga layoqatsiz fuqarolarga beriladigan nafaqalar miqdori 10 foizga oshirildi va ijtimoiy nafaqa oluvchi oilalar sonini dekabr oyiga kelib yil boshiga nisbatan 2 barobarga oshishi orqali 1,2 mln. oilaga yetkazildi.
Mahalliy iqtisodiyotdagi tengsizlik va qashshoqlik muammosini hal qilishning ustuvor yo'nalishlari va xorijiy tajribadan foydalanish imkoniyatlari.
Rossiyada qashshoqlik darajasini pasaytirishning asosiy yo'nalishi ijtimoiy himoya siyosatidan aholining ijtimoiy himoyalanmagan toifalarini mehnat bozoriga jalb qilish siyosatiga o'tish bo'yicha chora-tadbirlar kompleksini tayyorlash va amalga oshirish hisoblanadi.
Shu sababli, mehnatga layoqatli aholini ish bilan ta'minlash, ish haqi, qashshoqlikni bartaraf etish yoki kamaytirishning barcha murakkab masalalarini hal qilish ikki yo'nalishda bo'lishi mumkin:
1. Mehnat bozorini rivojlantirish va takomillashtirish, shu jumladan bandlik, mehnatni rag‘batlantirish, ish haqi tizimini takomillashtirish, unumdorligini oshirish va yashirin daromadlarni qonuniylashtirish masalalari.
Zamonaviy sharoitda Rossiyada bandlik sohasidagi asosiy maqsadlardan biri, hukumat hujjatlaridan ko'rinib turibdiki, aholining samarali bandligini ta'minlash, fuqarolarning mehnat huquqlarini himoya qilishni ta'minlash va moslashuvchan mehnat bozorini rivojlantirishdir. Ko‘rsatilgan yo‘nalish doirasida nafaqat mehnat qonunchiligini takomillashtirish, balki mehnat resurslarining yuqori hududiy harakatchanligini ta’minlash ham zarur. Rossiya Federartsiyasining Mehnat migratsiyasining rivojlanishiga bir qator ma'muriy to'siqlar mavjud bo'lib, ular ishchi kuchining ortiqcha bo'lgan hududlardan ishchi kuchi yetishmaydigan hududlarga oqib kelishini cheklaydi. Ishchi kuchi harakatchanligini oshirish uchun “mehnat kuchining erkin harakatlanishi uchun qulay iqtisodiy muhitni yaratish; aholini respublikaning turli hududlarida bandlik imkoniyatlari to‘g‘risida xabardor qilishning samarali mexanizmini yaratish; mamlakat ichida ishchi kuchi harakatiga nisbatan ma'muriy cheklovlarni olib tashlash”; eski sanoat mintaqalarining tushkun shaharlarida yangi ish o'rinlarini yaratish dasturlarini federal byudjetdan moliyalashtirish, chunki buning uchun mintaqaviy byudjet mablag'lari etarli emas. Shuni yodda tutish kerakki, iqtisodiyotning davlat sektorida ish haqining sezilarli darajada oshishi va mehnat unumdorligining oshishi bandlik tarkibini o'zgartirishga yordam beradi. Shu bilan birga, byudjet sohasi xodimlarining byudjetdan tashqari sektorga o'tish imkoniyatlari cheklangan, bu esa mehnat resurslari oqimining oldini oladi.
Yuqori samarali mehnat bozorini shakllantirish, shuningdek, aholining o'z-o'zini ish bilan ta'minlash darajasini oshirish, har bir fuqaroning o'zini o'zi anglashi asosida turmush darajasini oshirish uchun qulay institutsional muhitni yaratishni ta'minlashi kerak. uy-joy, ta'lim, sog'liqni saqlash bilan bog'liq muammolarini mustaqil hal etish istagida bo'lgan aholi uchun shart-sharoitlar yaratish; aholini yangi bozor sharoitlariga moslashtirish (kadrlarni qayta tayyorlash, tadbirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘yish) uchun kadrlar tayyorlash texnologiyalarini ishlab chiqish va hududlarga o‘tkazish; o'z xo'jalik faoliyatini boshlash uchun, shuningdek, kommunal korxonalarni, xususan, kasanachilik asosida tashkil etish uchun kreditlar berish. Bu jamiyat a'zolariga o'z mehnat faoliyati shakllarini tanlash va ularning farovonligining erishilgan darajasi uchun javobgar bo'lish imkonini beradi. Ushbu chora ustuvor rivojlanishga ega bo'lishi kerak, chunki davlat aholining eng zaif qatlamlarini himoya qilish funktsiyalarini saqlab qolgan holda, ijtimoiy himoya sohasidagi paternalizmdan asta-sekin voz kechishi kerak.
Ayollarning mehnat bozorida raqobatbardosh mavqeini shakllantirish, bizning fikrimizcha, quyidagi shartlar asosida mumkin:
Sanoat siyosati nafaqat asosan erkaklar mehnatiga yo'naltirilgan qazib oluvchi tarmoqlarni, balki ayollar mehnati jamlangan (engil, oziq-ovqat va boshqalar) tarmoqlarini ham rivojlantirishga qaratilishi kerak;
Hunarmandchilik va xalq hunarmandchiligini rivojlantirish dasturini ishlab chiqish (masalan, ishsiz ayollarni xalq hunarmandchiligining turli turlariga o‘rgatish bo‘yicha shahar va tumanlarda mahorat darslari o‘tkazish);
Xotin-qizlarning kasbiy salohiyatini ro'yobga chiqarish uchun shart-sharoitlar yaratish: bolalarni uydan tashqarida yoki uyda, lekin maxsus xizmatdan foydalangan holda parvarish qilish uchun bolalar bog'chalarining mavjudligini ta'minlash; bir tomondan xotin-qizlar uchun ish o‘rinlari yaratadigan bo‘lsa, ikkinchi tomondan ishlayotgan yolg‘iz onalarga ishlab chiqarish va maishiy bandlikni uyg‘unlashtirish imkonini beruvchi xizmat ko‘rsatish sohasini rivojlantirish; bandlik xizmati tomonidan ayollar-onalarning ijtimoiy zaif toifalariga (yolg'iz, katta yoshli, nogiron bolali va boshqalar) kasbga o'qitishga qaratilgan chora-tadbirlarni joriy etish va ularni ishga qabul qilishda ish beruvchilarni rag'batlantirish.
Shunday qilib, ishchilarni ish bilan ta'minlash masalalarini hal qilish aholini ish bilan ta'minlash xizmati organlarining, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi hokimiyat organlarining, ish beruvchilar birlashmalarining sa'y-harakatlarini va o'zaro hamkorligini muvofiqlashtirishni talab qiladi.
Rossiyaning rivojlangan mamlakatlar farovonlik standartlariga erishishi mehnat unumdorligi bo'yicha rivojlangan mamlakatlar darajasiga erishishni ham ta'minlaydi. Ikkinchisini sanoat rivojlanishi davrining "kapital-mehnat nisbati" bilan emas, balki shaxsning o'zi ta'lim va ijodkorlik darajasi bilan aniqlash kerak, ya'ni. ishchi kuchining raqobatbardoshligini oshirish. Bu eng rivojlangan mamlakatlar darajasiga mos keladigan ta'lim va sog'liqni saqlash xizmatlaridan hamma foydalanishi ta'minlangan taqdirdagina amalga oshishi mumkin, bu esa aholi daromadlari va yuqori turmush darajasini oshirishga yordam beradi.
Mehnat resurslari sifatini yaxshilashga malakali qonuniy mehnat muhojirlarini jalb qilish uchun shart-sharoitlarni yaratish, iqtisodiyotni tashqi savdo va investitsiyalar uchun ochish sezilarli darajada ta'sir qilishi mumkin, bu esa barcha mamlakatlarda mavjud bo'lgan gender tafovutini kamaytirishga yordam beradi. ta'lim yoki ish tajribasidagi farqlar bilan bog'liq bo'lmagan erkaklar va ayollarning ish haqi. Globallashuv va tegishli islohotlar mahsulot bozorlarida raqobatni kuchaytirmoqda. Ushbu qo'shimcha raqobat bosimi ish beruvchilar uchun ish haqini belgilash ko'lamini qisqartirishi va ayollarga nisbatan kamsitishni kamaytirishi mumkin. Va bozorga ochiqlik qisqa muddatda malaka mukofotining oshishiga va ish haqining tarqalishining oshishiga olib kelishi mumkin bo'lsa-da, bu ta'sirlar vaqt o'tishi bilan yo'qoladi va bundan tashqari, boshqa yo'llar bilan ham kamayishi mumkin.
Zamonaviy mehnat bozori Rossiya iqtisodiyotining ilm-fan, ta'lim va yuqori texnologiyalar sohasidagi qiyosiy afzalliklarini oshirish orqali uning raqobatbardosh salohiyatini kengaytirishga qaratilgan. Buning uchun u mehnatning haqiqiy narxini aniqlashi, inson kapitaliga investitsiyalarni rag'batlantirishi, mehnatdan samarali foydalanish va joylashtirishga (tarmoq, hudud, korxona bo'yicha) olib kelishi kerak. Rossiya iqtisodiyotining xom ashyo eksportidan rivojlanishning innovatsion usuliga o'tishi mehnat bozorining ushbu vazifalarini haqiqatga aylantirishga yordam beradi, bu esa aql-zakovat, inson ijodkorligini iqtisodiy o'sish va milliy raqobatbardoshlikning etakchi omiliga aylantirishni anglatadi. . Yuqori daromad manbai nafaqat tabiiy resurslardan va qulay global muhitdan foydalanishdan renta olish imkoniyati, balki, birinchi navbatda, yangi g'oyalar, texnologiyalar va ijtimoiy innovatsiyalarni ishlab chiqarishdir.
Yuqoridagi chora-tadbirlarni amalga oshirish yaqin kelajakda mehnat faoliyatidan olingan daromadlarning aholi pul daromadlarining asosiy manbai, xodimning mehnat faolligini oshirishning eng muhim rag'bati sifatidagi rolini tiklashga olib kelishi kerak. pensiyalarning xodimning o‘tgan mehnat badaliga bog‘liqligini oshirish, ixtiyoriy jamg‘arib boriladigan pensiya jamg‘armalarini pensionerlar uchun munosib turmush darajasini ta’minlaydigan darajaga rivojlantirishni hisobga olgan holda pensiyalarni oshirish. Natijada, iqtisodiy faol aholi orasida qashshoqlik kamayadi va yaqin kelajakda u ham engib o'tadi va rus jamiyatining o'rta sinfi uning hukmron kuchiga aylanadi.
Ammo shuni ta'kidlash kerakki, bu muammolarni hal qilishni faqat iqtisodiy o'sishning yuqori sur'atlari bilan bog'lab bo'lmaydi. Daromadlarni kam haq to'lanadigan ishchilar toifalari foydasiga qayta taqsimlash va norasmiy daromadlarni qonuniylashtirish iqtisodiy turg'unlik sharoitida ham amalga oshirilishi mumkin. Shuni ta'kidlash kerakki, tengsizlikni kamaytirish va mehnat bozoridagi yashirin munosabatlarni qisqartirishning o'zi iqtisodiy o'sishni rag'batlantirishi mumkin.
Og'ir ahvoldan mustaqil ravishda chiqib keta olmaydigan mehnatga layoqatli odamlarni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash. Korxonalarning bankrotligi, shuningdek texnogen va tabiiy ofatlar natijasida yuzaga kelgan ommaviy ishsizlik holatlarida alohida choralar ko'rilishi kerak. Kasb-hunar ta’limi tizimini modernizatsiya qilish, mehnatga layoqatli nogironlar va boshqa toifadagi nogironlarni mehnatga jalb qilish uchun sharoit yaratish zarur.
Bu yo‘nalishda, fikrimizcha, aholining iqtisodiy faolligini oshirish, uning mehnat salohiyatidan yanada samarali foydalanish, bozor muhitiga moslashish, shaxsiy manfaatlar bog‘lanishini uyg‘unlashtirishga xizmat qiluvchi ijtimoiy tadbirlarning o‘rni ortib bormoqda. mamlakat taraqqiyoti manfaatlari bilan mehnat dunyosi. Bunday holda, nogironlar uchun mehnat faoliyati uchun zarur shart-sharoitlarni kengaytirish va korxonalar uchun ular uchun ish o'rinlari yaratish uchun rag'batlantirishni yaratish haqida gapirish mumkin; yoshlarni kasbga yo‘naltirish va ta’lim dasturlarining ko‘p qirraliligi, fuqarolarni integratsiyalashgan kasblar (mutaxassisliklar) bo‘yicha tayyorlash va qayta tayyorlash to‘g‘risida; yoshlarni ishsizlikdan ijtimoiy himoya qilish va ularning mehnat faoliyatini boshlash davrida qo‘shimcha imkoniyatlar yaratish bo‘yicha.
Noqulay iqtisodiy sharoitlar davrida yoshlarning uzluksiz ta'lim olishi ishsizlikka qarshi o'ziga xos tamponga aylanadi. Yoshlar oʻrtasidagi ishsizlikni kamaytirish uchun iqtisodiy tanazzulning past davrida oʻqishni tugatayotgan yoshlarning (maktab oʻquvchilari va talabalari) mehnat bozoriga kirib kelishini respublikada oʻqish muddatini uzaytirish siyosatini joriy etish orqali cheklash maqsadga muvofiqdir. ularni tugatganlar uchun ta'lim muassasalari, lekin ma'lum sabablarga ko'ra o'qishni davom ettira olmaydi yoki ish topa olmaydi. Uzluksiz ta'lim doirasida maqsadli (ayrim mutaxassisliklarga bo'lgan talabga ko'ra) kasbiy ta'limni tashkil etish mumkin.
Mehnatga layoqatli aholini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha sanab o‘tilgan ijtimoiy chora-tadbirlar hududiy organlarning ta’lim maydonini shakllantirishdagi ishtirokini kengaytirishni nazarda tutadi; hududiy aholi bandligini ta’minlash markazlari, boshlang‘ich kasb-hunar ta’limi muassasalari, o‘rta maxsus va oliy o‘quv yurtlari negizida malaka oshirish hududiy ta’lim komplekslarini tashkil etish; biznes markazlari bilan birgalikda ishsiz fuqarolar va ishsiz aholini tadbirkorlik faoliyati asoslariga oʻrgatish, shuningdek, davlat sektorida duch keladigan tashqi xavfdan sugʻurta qilish shakli sifatida qaralishi mumkin boʻlgan “kafolatlangan” ish oʻrinlarini yaratish. iqtisodiy tizim tomonidan.
Bugungi kunda texnologiyalarning o'zgarishi, yangi kasb va mutaxassisliklarning paydo bo'lishi tezlashmoqda, olingan kasbiy bilim va ko'nikmalar maksimal besh yilga etarlidir. Shu bois zamonaviy sharoitda oliy va o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasalarida mutaxassislar tayyorlashning uzoq muddatli prognozi va dasturlashini amalga oshirish, ularni davlat va boshqa tashkilotlar buyurtmalari asosida taqsimlash amaliyotini joriy etish nihoyatda muhim ahamiyat kasb etadi. Buning oqibati ta'lim sohasidagi o'zgarishlar natijalari bilan belgilanadigan Rossiya aholisining ijtimoiy farovonligi bo'ladi. Kam ta'minlanganlar tarkibini tahlil qilish shuni ko'rsatdiki, ikkinchisi, asosan, o'rta (to'liq) umumiy ma'lumotdan past ta'lim oladi. Ta'lim muassasalarida va to'lovlari past bo'lgan mutaxassisliklarda ta'lim olishiga qaramay, kam ta'minlangan oilalar uchun o'qish xarajatlari kam ta'minlangan oilalarga qaraganda ancha yuqori.
Ta'limning real mavjudligidagi tengsizlik natijasida kasb-hunar ta'limi sohasidagi cheklangan byudjet mablag'lari aholining muhtoj qatlamlari foydasiga taqsimlanmagan. Aholining daromadlarining haddan tashqari tabaqalanishi fonida ta'lim olishdan teng foydalanish tamoyilining buzilishi qashshoqlikning kuchayishiga, jamiyatning ijtimoiy-tabaqa bo'linishiga, ijtimoiy qarama-qarshiliklarning kuchayishiga olib keladi.
Barqaror rivojlanishning innovatsion modelini shakllantirish bosqichida e'lon qilish kerak davlatning asosiy ustuvor vazifalaridan biri. Ta’lim arzon bo‘lishi, yuqori jahon standartlariga javob berishi, iqtisodiyot real sektorining zarur kadrlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirishi kerak. Shu bilan birga, ta’lim sohasida mablag‘lardan foydalanish samaradorligini oshirish, byudjet va byudjetdan tashqari moliyalashtirish manbalarini uyg‘unlashtirish kabi yangi, sifat jihatidan murakkabroq vazifalarni hal etish; nafaqat hamma uchun qulaylik muhitini yaratish, balki mamlakatda mavjud resurslardan optimal foydalanish orqali tegishli infratuzilmani shakllantirishni nazarda tutuvchi umrbod ta'limga umumiy talab. Shu bois ta’lim tizimini modernizatsiya qilish, uni mehnat bozorining zamonaviy talablariga muvofiqlashtirish, aholining kam ta’minlangan qatlamlari uchun sifatli ta’lim olish imkoniyatini ta’minlash zarur.
Davlatning ijtimoiy xavf-xatarlarga qarshi kafillik funksiyasini amalga oshirishi uchun aholini ijtimoiy himoya qilishning huquqiy asoslarini takomillashtirish va rivojlantirish, ijtimoiy xavfning mumkin bo‘lgan turlari va ulardan himoyalanish yo‘llarini aniqlash, ta’sirchan tizimni yaratish zarur. himoya qilish uchun mablag'larni to'plash va sarflash. Ko‘rinib turibdiki, majburiy sug‘urta qilinishi kerak bo‘lgan xatarlarni tanlashni ko‘paytirish, buning uchun ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashni risklarni farqlash va sug‘urta to‘lovlari miqdorini sug‘urta mukofotlariga bog‘liqlik bilan ijtimoiy sug‘urtaga aylantirish zarur. Xususan, tarkibiy ishsizlikni bartaraf etish, ishsiz qolgan fuqarolarga yordam berish bo‘yicha uzoq muddatli dasturlarni yaratish, ishsizlik sug‘urtasini qo‘llash mumkin. Sug'urtaga alternativa, masalan, pensiya miqdori ilgari kiritilgan badallarga bog'liq bo'lgan keksa yoshdagi pensiya tizimining bir qismi bo'lgan majburiy badal dasturlari bo'lishi mumkin. Ishchilar o'zlarining pensiya hisobvarag'iga sarflanmagan mablag'larni qo'shishlari mumkin, shunda ular ishdan bo'shatilgan taqdirda undan foydalanishlari mumkin.
Shu bilan birga, sug'urta qilishni amalga oshiruvchi sug'urta fondlari ham davlat, ham nodavlat bo'lishi mumkin, sug'urta faoliyatini davlat nazorati va sug'urtalovchilarni ijtimoiy himoya qilish kafolatlarini ta'minlash davlat faoliyatining zaruriy yo'nalishi hisoblanadi. O‘z navbatida, sug‘urta tashkilotlari raqobatbardoshligini oshirishning samarali mexanizmlarining yaratilishi sug‘urtalangan shaxsga eng jozibador sug‘urta kompaniyasini tanlash, qulay shartlarda o‘ziga kerakli sug‘urta xizmatini tanlash imkoniyatini beradi va sug‘urta mablag‘larining samarali sarflanishiga olib keladi.
Ammo aholining mehnatga layoqatli qismini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash (ijtimoiy yordam) bizning mamlakatimizda bo‘lganidek, ommaviy bo‘lmasligi kerak, chunki ishchilarning 70 foizigacha davlat ijtimoiy nafaqalarini oladi va shu bilan ijtimoiy nafaqalar oladi. samarali mehnat faoliyatini rag'batlantirishga qarshi. Mamlakatda mehnat bozori va ijtimoiy-mehnat munosabatlarini tizimli isloh qilish zarur, bu hali amalga oshirilmagan. Bu boradagi individual chora-tadbirlar ijobiy natija bermayapti. Iqtisodiyotda globallashuv jarayonlarining rivojlanishi va jahon bozorida raqobatning keskinlashuvi faol mehnat jamiyatini shakllantirish vazifalariga alohida dolzarblik kasb etmoqda; korxonalar, tashkilotlar va ishchi kuchiga global ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar va atrof-muhitga, mehnat bozorining o‘zgaruvchan talablariga moslashishda yordam ko‘rsatish.
Mehnat resurslari, mehnat bozori va aholi bandligi darajasidagi hududlararo farqlarni bartaraf etmasdan turib, umuman mehnatga layoqatli aholining qashshoqligini kamaytirish mumkin emas. Bu muammoni, bizning fikrimizcha, mintaqaviy tengsizlik ko'lamini kamaytirish uchun yangi hududiy markazlarni shakllantirish asosida Rossiyaning fazoviy rivojlanishining yangi modelini yaratish orqali hal qilish mumkin. Bunda davlat va munitsipal hokimiyat organlarining hududiy organlari hududiy “o‘sish nuqtalari” va aholi salohiyatini aniqlashga yordam beradigan axborot-tahliliy bazaga ega bo‘lishi kerak.
Federal darajada hududlarni va boshqa hududiy jamg'armalarni moliyaviy qo'llab-quvvatlash jamg'armasi orqali mablag'larni qayta taqsimlash mexanizmlarini optimallashtirish, mablag'larning sarflanishi ustidan nazoratni kuchaytirish, ayniqsa, eng ko'p subsidiyalangan hududlarda.
hududiy miqyosda aholining moslashuviga ko‘maklashish va turmush tarzini modernizatsiya qilish doirasida hal etilayotgan vazifalar yangi ish o‘rinlarini yaratish uchun kichik va o‘rta biznesni rivojlantirishga ko‘maklashishga qaratilishi; kichik biznes sub'ektlaridan hududiy soliqlarni minimallashtirish; mahalliy markazlarda xizmat ko'rsatish funktsiyalarini saqlash va sanoatni qo'llab-quvvatlash; Rossiya Federatsiyasining yanada gullab-yashnagan ta'sis sub'ektlarida byudjet sektorlarida ishlaydiganlarga mintaqaviy byudjetdan qo'shimcha to'lovlar uchun; eski sanoat rayonlarining depressiyaga uchragan shaharlarida iqtisodiyotni qayta qurish va turar-joylararo harakatchanlikni rivojlantirish; mintaqaviy xususiyatlarni hisobga olgan holda turmush darajasini baholash usullarini joriy etish to'g'risida; ish haqidagi mehnat muhiti sharoitlarini to'liqroq hisobga olish uchun.
Munitsipal darajada daromad olishning har qanday shakllariga yordam berish va qishloq aholisining o'zini o'zi tashkil etishi uchun shart-sharoitlarni yaratish, shu jumladan: qishloqda kichik ishlab chiqarish shakllarini (kooperativlar, shaxsiy yordamchi xo'jaliklar) yaratishni rag'batlantirish; hammaga yer uchastkalarini ajratish; xususiy tomorqa tomorqalari mahsulotlari savdosi infratuzilmasiga investitsiyalar; mahalliy markazlar va qishloq joylarda mehnat bozori uchun ayniqsa muhim bo‘lgan agrobiznes va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlashga investorlarni jalb etish; kichik ishlab chiqarish bo‘linmalaridan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini markazlashgan holda xarid qilishni tashkil etish; qishloqda rivojlangan iste’mol kooperatsiyasi bozorini yaratish, qishloqni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlarini amalga oshirish nuqtai nazaridan qishloq aholisining mehnat va tadbirkorlik faolligini rag‘batlantirish, savdo, ta’minot va ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirish hisobiga ishsizlikni kamaytirish. Bu masalalarni hal etish qishloq xo‘jaligi sohasida yerdan foydalanish va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha iqtisodiy, huquqiy va maslahat xizmatlarini ko‘rsatish, agrar soha mutaxassislarining bilim va malakasini oshirishni nazarda tutadi.
Shuningdek, kambag'allikni bartaraf etish, aholi daromadlarini oshirish, aholining kam ta'minlangan qatlamini tadbirkorlik va boshqa mehnat faoliyatiga jalb qilish muammolarini samarali hal etuvchi munitsipalitetlarning mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlari faoliyatini rag'batlantirish maqsadga muvofiqdir.
Zamonaviy Rossiya mehnat bozorida mehnatga layoqatli aholi uchun qashshoqlikdan mustaqil chiqish uchun shart-sharoitlarni yaratish chora-tadbirlari korxonalarni jalb qilishni ham o'z ichiga olganligi sababli, biz ijtimoiy mas'uliyat institutlarini shakllantirish jarayonini tizimlashtirish va dinamizm berishning ustuvor yo'nalishlarini qayd etamiz. hududlardagi ish beruvchilar:
1) Mehnat bozorida tadbirkorlarning ijtimoiy mas'uliyatli xulq-atvorini shakllantirish (bu ijtimoiy mas'uliyat tamoyillarini ilgari surish va ommalashtirishni nazarda tutadi). “Axloqiy iqtisod”ni yaratishning asosiy shartlaridan biri iqtisodiy tafakkurning yangi turini shakllantirishda va buning natijasida mehnat bozorida biznesning mas'uliyatli xatti-harakatlarida ko'rinadi. Zamonaviy biznes keng ko'lamli va istiqbolli fikr yuritishi, jamiyat oldidagi ijtimoiy mas'uliyat nafaqat majburiy, balki foydali ekanligini tushunishi kerak. Xususan, inson kapitaliga sarmoya kiritish foydalidir, chunki bilimli va sog‘lom ishchilar kelajakda yanada samarali ishlaydi. Buni xorij va mahalliy tajriba ham ko‘rsatib turibdi. Menejment sohasidagi amerikalik mutaxassislar K.Klok va J.Goldsmitlar “inson kapitali taraqqiyotning asosiy resursi”, “birinchi navbatda, xodimlarning aql-zakovati” tezislarini ko'rib chiqadilar.
2) jamiyat, davlat va biznes tuzilmalari, ish beruvchilar, menejerlar va xodimlar (ya'ni, ijtimoiy sheriklikning barcha ishtirokchilari) o'rtasida o'zaro javobgarlik va o'zaro munosabatlarni o'rnatish. Bu "ijtimoiy siyosat sohasidagi institutsional muvozanat institutlari va omillarini bir-birini to'ldirish sharti bo'lib xizmat qiladigan ijtimoiy mas'uliyatli biznesni shakllantirish" asosiy maqsadga erishishga yordam beradigan texnologiyalar, mezonlar, motivatsiyalar, rag'batlarni ishlab chiqishni nazarda tutadi. . Davlat va biznesning o'zaro hamkorligi uzoq muddatli va o'zaro manfaatli asosda amalga oshirilishi kerak.
Davlatning roli tadbirkorlikni turli shakllarda samarali rivojlantirish uchun teng qulay shart-sharoitlarni yaratish va tadbirkorlik tomonidan ham, aholi tomonidan ham aholi turmush darajasini oshirishdan iborat. Shu bilan birga tadbirkorlik sub’ektlari davlatga butun mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish muammolarini hal etishda, xususan, aholining turmush darajasini oshirishda, jumladan, yangi ish o‘rinlari yaratishda, ijtimoiy dasturlarni, rivojlanish dasturlarini moliyalashtirishda ko‘maklashishi kerak. iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlari va sohalari va boshqalar ". ...
3) davlat-xususiy sheriklik me’yorlarini belgilovchi yangi qonunlar qabul qilinishini nazarda tutuvchi biznesning ijtimoiy mas’uliyati konsepsiyasini institutsionallashtirish; korporativ javobgarlik kodekslarini ishlab chiqish, biznesning ijtimoiy javobgarligi mezonlarini joriy etish.


Xulosa.
Bizning fikrimizcha, kambag`allikni bartaraf etish bo‘yicha ijtimoiy yo‘naltirilgan siyosat mehnat jamoalarining jismoniy va ruhiy salomatligiga e’tibor bermagan korxonalarning xususiy mulkdorlarini “jazolashi”, shu bilan korxonalarni mehnat sharoitlarini yaxshilashga rag‘batlantirishi kerak; vijdonli ish beruvchilar va ishchilarni rag'batlantirish, bu ish beruvchilarning xodimlarga nisbatan iqtisodiy va ijtimoiy vijdonlilik darajasini, xodimlarning o'z mehnatlari natijalariga nisbatan vijdonliligini belgilaydigan iqtisodiy va ijtimoiy ko'rsatkichlar tizimini ishlab chiqishni talab qiladi. ko'rsatkichlar tizimiga asoslangan rag'batlantirish mexanizmlari.
Aholining pul daromadlarini rasman oshirish va kam taʼminlangan aholini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha sanab oʻtilgan chora-tadbirlar faol bandlik dasturlari bilan birgalikda davlatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishdagi rolini kuchaytirish bilan bogʻliq yangi strategiyaga mos kelishi kerak. Biroq, bu korruptsiyadan xalos bo'lish orqali samarali bo'lgandagina ishlaydi. Bu ijtimoiy sheriklik institutini rivojlantirish, tadbirkorlikni ijtimoiy mas’uliyatli institutga, kasaba uyushmalarini esa ijtimoiy va mehnat huquqlarini himoya qilishning samarali institutiga aylantirishga ham birdek taalluqlidir.
Ishchilar o'zlarini va oilalarini qashshoqlikdan himoya qila oladigan yuqori haq to'lanadigan va samarali ishlarni tashkil etish jamiyatdagi qashshoqlikni bartaraf etishning umumiy yo'nalishiga aylanishi kerak. Jamiyat rivojlanishining ushbu vektori daromadlarni ijtimoiy adolatli taqsimlagan holda samarali iqtisodiy o'sish orqali aholining asosiy qismi farovonligini oshirish asosida qashshoqlik ijtimoiy-iqtisodiy hodisasini bartaraf etishga olib kelishi mumkin.