Ilmiy rahbar: dos. U. Zaynutdinova Bajardi: i-5 guruh talabasi

Hududlarning moliyaviy-investision va innovasion salohiyatlari nisbati asosida innovasiyalarni rag‘batlantirish dastaklarni tanlab olish matrisasi¹¹.

7 A, C	5 A, C	Innovatsion salohiyat	3 A, C	1 C
8 A, B, C	6 A, B, C		4 A, B, C	2 B, C
Moliyaviy Investitsion salohiyat		0	Moliyaviy Investitsion salohiyat

Hududlarning moliyaviy-investision va innovasion salohiyatini baholash natijalarga ko‘ra to‘qqizta sektor bo‘yicha taqsimlash taklif etiladi (1-rasm).11, 2, 3, 4-sektorlarga kirgan hududlarning moliyaviy-investision salohiyati musbat miqdorga, 5, 6, 7, 8-sektorlarga kirgan hududlarning moliyaviyinvestision salohiyati esa manfiy miqdorga ega.

1-sektorga kirgan hudud innovasion rivojlanish darajasi va moliyaviy-investision salohiyatining yuqoriligi bilan tavsiflanadi. Ushbu toifaga kiruvchi hududlar innovasion salohiyatni moliyaviy resurslar yordamida yakuniy innovasion mahsulotga juda osonlik bilan aylantirib yuboradi.

2-sektorga kirgan hududlar moliyaviyinvestision salohiyati yuqoriligi va innovasion salohiyati rivojlanishi bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichdan yuqoriligi bilan ajralib turadi.

3-sektorga kirgan hududlar innovasion salohiyatining rivojlanish darajasi yuqori va moliyaviy-investision salohiyatining o‘rtacha ko‘rsatkichidan pastligi bilan ajralib turadi. Ushbu toifaga kiruvchi hududlarga innovasion salohiyatni muayyan loyihaga transformasiya qilish uchun moliyaviy resurslarning yo‘qligi xosdir, biroq hududning raqobatbardoshlik darajasi yuqori bo‘lganligi bois boshqa hududlardan moliyaviy resurslarni jalb qilish mumkin.

4-sektorga kiruvchi hududlar ham moliyaviyinvestision salohiyati, ham innovasion salohiyatining rivojlanish darajasi miqdori o‘rtacha ko‘rsatkichidan pastligi bilan tavsiflanadi. Mazkur hududlar davlat byudjetidan moliyalashtirishsiz rivojlanmaydi, boz ustiga ushbu moliyalashtirish innovasion salohiyatni rivojlantirishga yo‘naltirilishi lozim.

5-sektorga kirgan hududlarda moliyaviyinvestision salohiyat manfiy miqdor bo‘lganligi innovasion salohiyatni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan moliya resurslarining yo‘qligidan dalolat beradi. Bunday hududlar mahsulotni ishlab chiqarilayotgan hajmidan ortiqroq iste’mol qiladi, ammo shunga qaramay hududlarning raqobatbardoshligi yuqori (innovasion salohiyati rivojlanish ko‘rsatkichi o‘rtacha ko‘rsatkichdan yuqori) bo‘lganligi tufayli bozor shartlari asosida tashqaridan moliyaviy resurslarni jalb qilish mumkin.

6-sektorda esa salohiyatlarning o‘xshash nisbati depressiv (qoloq) hududlarda kuzatiladi. Ular moliyaviy-iqtisodiy salohiyatning manfiy miqdori va innovasion salohiyat rivojlanishining o‘rtacha ko‘rsatkichidan pastligi bilan tavsiflanadi. Mazkur hududlarning rivojlanishi xuddi 4-sektordagi hududlarga o‘xshash.

7-sektorga innovasion salohiyati rivojlanish darajasi o‘rtacha ko‘rsatkichdan yuqori, moliyaviyinvestision salohiyati esa manfiy miqdorga ega, biroq bu ko‘rsatkich tadqiq etilayotgan hududlar bo‘yicha o‘rtacha manfiy ko‘rsatkichdan past bo‘lmagan hududlar kiradi. Mazkur hudud moliyaviy resurslarga ega emas, biroq u boshqa hududlardan bozor shartlari asosida moliya resurslarini jalb qilishi mumkin.

8-sektorga kirgan hududlar eng noqulay hududlar hisoblanadi. Mazkur guruhdagi hududlar tub o‘zgarishlarga muhtojlik sezadi. Ularda innovasion faollikni oshirish eng maqbul yo‘l hisoblanadi, chunki davlat ushbu hududlarga ko‘p resurslarni sarflaydi. Hududlarning qaysi sektorga to‘g‘ri kelishiga qarab ushbu hududda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarning innovasion faoliyatini moliyaviy rag‘batlantirish dastaklari tanlanadi.

Shunday qilib, taklif etilgan hududning moliyaviy-investision va innovasion salohiyatini baholash asosida korxonaning innovasion faoliyatini moliyaviy rag‘batlantirish dastaklarini tanlab olish uslubiyoti innovasiyalarni rag‘batlantirish dastaklarini yanada asoslangan holda tanlab olish va hududdagi sanoat korxonalari uchun innovasiyalarni joriy etish samaradorligini oshirishga qaratilgan.

XULOSA

Ma`lumki, mamlakatimizda innovatsion faoliyatini qo`llab-quvvatlash, unga investitsiyalarni jalb etish va moliyalashtirish bugungi kunning asosiy masalalari hisoblanadi.

Respublikada amalga oshirilayotgan modernizatsiya jarayonlari zamonaviy texnikalarni qo`llash imkoniyatlarining yaxshilanib borayotganligi, innovatsiyani keng tarzda qo`llanilayotganligidan dalolat beradi. Innovatsiyani qo`llash maqsadida o`tgan yili bir qancha investisiya loyihalari jalb qilindi. faoliyat ko`rsatayotgan tashkilotlarni, texnik va texnologik qayta jihozlash hamda zamonaviy, yuksak texnologiyalarga asoslangan innovatsion faoliyatni tashkil etishni tezlashtirish borasida faol investitsiya siyosati yuritishga alohida e`tibor qaratildi.

Shunday ekan, hudularda innovatsion faoliyatni qo`llab-quvvatlash bo`yicha birinchi navbatda investitsiya kiritish qilish, innovatsion faoliyatlarni kengaytirish, mustahkam hamkorlikni yo`lga qo`yish, mamlakatimizda bunday tashkilotlarni ichki talabni rag’batlantirish masalalari alohida o`rin tutdi.

Yuqoridagilardan xulosa qilib shuni aytish mumkinki, mamlakat iqtisodiyotini innovatsion rivojlantirishda investitsiyalar alohida ahamiyat kasb etadi.

Buning uchun:

- hududlarda innovatsion “IT” parklar „ Smart” texnologiyalar va nouxaularga asoslangan innovatsion taraqqiyotning yangi modeliga o`tish;

- hudularda innovatsiyaga qaratilgan yangi tashkilotlarni ochish;

- yangi investitsiyalar joriy qilish;

Tadqiqotlarimizga ko`ra, respublikamizda innovatsion faoliyat xususiyatlarini hamda yirik dunyo kompaniyalari tajribasini o`rganish innovatsion iqtisodiyotni shakllantirish, innovatsion faoliyatga investitsiyalarni rivojlanishiga ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan moslashtirishning muammolarini o’rganib chiqdik.

Hududlar darajasida innovasion faollik hududning raqobatbardoshligini oshirishning omili, uning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining sharti hisoblanadi. Ayni damda mamlakat iqtisodiyotida innovasiyalar sust rivojlanishi va shundan kelib chiqqan holda uning raqobatbardoshlik darajasi past bo‘lgan sharoitda mazkur tendensiyani bartaraf etish uchun innovasion faoliyatni ham davlat, ham hudud, ham korporasiyalar darajasida rag‘batlantirish, xususan moliyaviy-iqtisodiy choralarini ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etmoqda.

Tadqiqotimizda innovasion faoliyatlarni moliyaviy rag‘batlantirish dastaklarini saralab olish ishlarining olib borilishini maqsadga muvofiq, deb bildik. Bunda bir tomondan, hududda mavjud bo‘lgan ichki moliyaviy resurslar manbalarini hisobga olgan holda hududning moliyaviy-investision salohiyatini baholash ishlarini olib borish, ikkinchi tomondan, ham moliya resurslarini qo‘yish hajmi, ham uning sifatini hisobga olgan holda uning innovasion salohiyatini baholash ishlarini olib borish maqsadga muvofiq.